140) معتقد است كه ابوعلى آن را تحت تأثير كتاب الجامع الكبير، معروف به الحاوى محمد بن زكرياى رازى نوشته است. اثر ديگر او در پزشكى كتابى است با نام كتاب فى الادوية المفردة، كه ابوريحان بيرونى در صيدنه(ص 236، 323) از آن ياد كرده است (نك :GAS,III/336). كتاب ديگر او در پزشكى، كتابى فى تركيب الباجات من الاطعمة يا كتاب الطبيخ است كه به گفته قفطى (ص 332) آن را در نهايت استوارى و درج نكته هايى بديع و نيكو نوشته است. ابوريحان در صيدنه(ص 83) در وصف انجدان و خواص طبى آن از اين اثر ياد كرده و در برترى نوع سرخسى آن به نظر ابوعلى استناد جسته است. بيرونى در جاهاى ديگر صيدنه(ص 213، 255) نيز نظريات پزشكى ابوعلى را نقل كرده است. كتاب ديگر ابوعلى در داروشناسى، كتاب الاشربة نام دارد كه ابن تلميذ آن را تلخيص كرده است (ابن ابى اصيبعه، 1/276).
كيميا: ابوعلى بنابر گزارش ابوحيان توحيدى، در علم كيميا بسيار كوشيده و با ابوطيب كيميايى رازى زمانى دراز را در اين راه نهاده و مفتون كتب جابربن حيان شده بود (الامتاع، 1/35). ابوسليمان «صنعت» كيميا را يكى از زمينه هايى شمرده كه ابوعلى در آن آثارى تصنيف كرده است (ص 347). از آثار او در اين باب، چنان كه ديديم، رساله اى است با عنوان رسالة فى الكيمياء. ابوعلى در پاسخ يكى از پرسشهاى ابوحيان (پرسش 151) درباره ماهيت علم كيميا و درستى يا نادرستى آن وعده نوشتن رساله اى داده است كه شايد اين رساله همان رساله موعود باشد (نك :«الشوامل»، 327). اثر ديگرش، چنان كه اشاره شد، رسالة فى ذكر الحجرالاعظم نام دارد كه ظاهرا مقصود از اين حجر همان حجرالفلاسفة يا اكسير اعظم است. رساله ديگرى نيز به او نسبت داده شده است با نام رسالة الحكمة النادرة كه آن هم به احتمال در علم كيميا بوده است (دفاع، 148).

و آن را مى سازد. يعنى اندوه از امور طبيعى و ضرورى نيست. اسباب اندوه نيز ضرورى نيستند. كسى از چيزى اندوهگين مى شود، اما ديگرى از آن شادمان مى گردد. غمگين، ناگزير روزى تسلى مى يابد و اندوهش از ميان مى رود (ص 219).
بيشتر اخلاق نويسان بعدى به گونه اى از تهذيب الاخلاق مسكويه تأثير پذيرفته اند. نصيرالدين طوسى اخلاق ناصرى را بر پايه همين كتاب مسكويه نوشته است. وى به مسكويه ارادت ويژه اى داشته و در ابياتى كه به تازى سروده، او و كتابش را ستوده است (ص 35ـ36) در فلسفه سياسى يا سياست مدن، اثرى از مسكويه بر جاى نمانده است، ولى كتابى در اين باب به نام السياسة للملك به او نسبت داده اند (خوانسارى، 1/255؛امين،3/160؛ مدرس، 8/208). چنين مى نمايد كه فلسفه سياسى مسكويه را در چارچوب بخش سوم حكمت عملى او بايد بررسى كرد كه به احتمال بسيار بر همان شيوه فارابى و پيش از او ارسطو و افلاطون نوشته شده و امتيازهاى روش شناختى مسكويه را با خود دارد.
مسكويه، چنان كه در علم اخلاق از او ديده ايم، هم در توضيح استدلالى اصول علم اخلاق كوشيده و هم در جزئيات كه همان استقرا در اندرزها و اندرزنامه ها و عملكردهاست، تلاش كرده است. نمونه نخست، كتاب تهذيب الاخلاق، و نمونه زمينه دوم، كتاب جاويدان خرد و برخى آثار ديگر اوست. در فلسفه سياسى نيز در هر دو زمينه علم سياست كوشيده است. يكى فلسفى و استدلالى كه با عنوان ياد شده در فهرستها آمده است؛ دوم استقصاى موارد و عملكردهاى مردان سياست كه اين زمينه را بويژه در تجارب الامم از طريق شناخت ديدگاه و معيارهايى كه در گزينش حوادث تاريخ از خود نشان داده و در مقدمه اش باز نموده، يا تعليقهايى كه باز در تجارب الامم بر حوادث تاريخ نوشته است، مى توان باز شناخت.
پزشكى: جنبه ديگر فعاليت علمى ابوعلى پرداختن به علوم پزشكى است. به روايت ياقوت (ادبا، 5/10) او را كتابى بوده است، به نام الجامع، كه عزت (ص