167
بزرگان ری ج1

جواب ملاحده و ردّ شبه ايشان كرده ايم كه از «قزوين» به ما فرستادند شرح اسامى و القاب و انساب اين مطعونان و مدعيان را داده ايم، چون بخوانند بدانند» قرينه مؤكّده بر وجود چنين اثر از وى تواند بود.
6. اينكه گويا مراد به كتاب مفتاح التذكير همان است كه مصنف خود از آن به كتاب مفتاح الراحات فى فنون الحكايات تعبير كرده است، چنان كه در جايى از كتاب نقض گفته (صفحه145):
و من در كتاب مفتاح الراحات فى فنون الحكايات شرح ايمان عمر به نوعى لطيف بيان كرده ام، و بعضى از معروفان فريقين آن را نسخه كرده اند، و ديده و خوانده.
و نيز در جاى ديگر گفته:
و اعتقاد شيعه در حق زهاد و عباد و مفسران چنين بغايت نيكو باشد، و چون مفصل خواهد بداند كتاب مفتاح الراحات كه ما جمع كرده ايم در فنون حكايات بربايد گرفتن و مطالعه كردن ۱ .
از عبارت اول برمى آيد كه اين كتاب موردتوجه عده اى از معاريف شيعه و اهل سنت بوده است، و شايد سرّ اختلاف تعبير از نام كتاب همان باشد كه درباره كتاب نقض گفتيم، يعنى چون كتاب مذكور نظر به تنوع موضوعش مطلوب فضلاى آن دوره بوده، و غالبا به درد مذكرات و واعظان مى خورده، و رفع حاجتشان مى نموده است، بنابراين در نتيجه كثرت اطلاق اين اسم يعنى مفتاح التذكير بر آن كتاب نام اصلى آن يعنى مفتاح الراحات فى فنون الحكايات مهجور شده، و نام دوم كه به جهت اختصار مطلوب تر بوده، وضع تعيّنى پيدا كرده است. و اللّه اعلم.
7. اينكه كتاب تنزيه عائشةـ چنان كه از نامش برمى آيدـ در بيان نزاهت عايشه از

1.النقض، ص ۲۴۹.


بزرگان ری ج1
166

از اين عبارت به خوبى معلوم مى شود كه كتاب نقض مربوط به همه شؤون مذهبى شيعه اثنى عشريه است، نه تنها به موضوع امامت، پس آنچه كه صاحب رياض العلماء ضمن ترجمه مؤلف در معرفى آن كتاب گفته: «ثمّ انّ كتابه المذكور كتاب لطيف فى الامامة» مبنى بر قلت تتبع بوده است.
همچنين است آنچه صاحب روضات الجنات در ترجمه حال عالم بزرگ ابو عبداللّه جعفر دوريستى گفته:
و فى كتاب مثالب النواصب الذى كتبه الشيخ العالم العارف المتبحّر الجليل عبدالجليل بن محمد القزوينى فى تنقيح مسألة الامامة و ردّ أباطيل العامة بالفارسية ينقل صاحب المجالس عنه أنّه قال... . ۱
در اين كلام علاوه بر اشتباه مذكور دو اشتباه ديگر است:
اول ـ آنكه نام كتاب را مثالب النواصب گفته است و حال آنكه بعض مثالب النواصب است.
دوم ـ آنكه نام پدر مصنف را محمد نوشته است در صورتى كه اين اسم براى او در هيچ مأخذى تاكنون ديده نشده است.
5. اينكه مراد از سؤالات و الجوابات، چنان كه قديما وحديثا معهود است، مجموعه سؤالاتى است كه از مصنف كتبا پرسشى كرده اند، و او آنها را جواب داده است، و اين نوع كتب را در قرون اخيره غالبا «اسئله و اجوبه» گويند. ذكر اين كتاب به عنوان هفت مجلد در ترجمه مصنف دليل روشنى است كه او در زمان خود از معاريف و مشاهير علما بوده است، و از مراجع حل مشكلات به شمار مى رفته است، اگر چه در نظر ندارم كه مصنف از اين اثر خود در كتاب نقض اسم برده باشد ليكن اينكه در موردى از آن گفته (صفحه 509): «و ما در مختصرى كه پارسال در

1.روضات الجنات، چاپ اول، ص ۶۶۴.

  • نام منبع :
    بزرگان ری ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 119314
صفحه از 360
پرینت  ارسال به