257
بزرگان ری ج1

به زبان فرانسوى منتشر كرده است ۱ . مطالب آغاز و انجام السيرة الفلسفيه در دفاع از سيرت خود رازى، و قسمت وسطاى آن شرح سيرتى است كه هر فيلسوفى بايد بدان متّصف باشد ۲ .
افكار فلسفى رازى را به غير از آنچه در السيرة الفلسفية درج آمده، از كتابهاى وى نيز ـ كه هر چند پاره اى از آنها از بين رفته، ليكن موافقان و مخالفانش فقره هايى از آنها را نقل كرده اند ـ توان دريافت. همانند: البرهان و العلم الإلهى و الطب الروحانى و المدخل الى العلم الطبيعى موسوم به سمع الكيان و مقاله او در «الزّمان و المكان و المدة و الدهر و الخلأ» و نظاير اينها ۳ .
رازى در دفاع از خويش در برابر كسانى كه وى را فيلسوف نمى شناختند در السيره الفلسفيه گفته:
لو لم تكن عندنا منه إلاّ القوّة على تأليف مثل هذا الكتاب لكان ذلك مانعاً عن أن يمحّى عنّا اسم الفلسفة... فإن لم يكن مبلّغى من العلم المبلّغ الذي استحقّ ان أسمّى فيلسوفاً فمن هوليت شعرى ذلك في دهرنا هذا ۴ .
شماره مؤلّفات رازى ـ چنان كه گذشت ـ در فنون مختلف بسيار زياد بوده است. وى به هنگام تأليف السيره الفلسفية در باب مؤلّفات خود در فنون فلسفه از علم طبيعى و الهى چنين نوشته:
قرابة مأتى كتاب و مقالة و رسالة خرجت عنّى الى وقت عملى هذه المقالة فى فنون الفلسفة من العلم الطبيعى و الإلهى ۵ .

1.مقاله مرحوم اقبال، ص ۶۵۰.

2.مقدمه پل كراوس، ص ۸۳، س ۴.

3.السيرة الفلسفية، ص ۱۰، س آخر به بعد، و مقدمه كراوس، ص ۷۴ به بعد، و شرح احوال و آثار رازى در مقدمه السيرة، ص ۳۹.

4.السيره الفلسفية، ص ۱۰، س ۱۸ به بعد، و ترجمه آن در آخر، ص ۱۲۱، س ۹ به بعد.

5.السيرة الفلسفية، ص ۱۰۱، س ۹ به بعد.


بزرگان ری ج1
256

سخنانش واهى و سخيف. عقايد سست و مذاهب ضعيف را قبول كرده، و راه هدايت را گم نموده و به سرچشمه مقصود نرسيده ۱ .
3. طلوع كوكب درخشان آسمان حكمت و دانش ايران، ابوعلى حسين بن سينا، و استيلا يافتن فلسفه ارسطو بر اثر تعليقات وى بر اذهان ۲ ، افكار رازى ـ كه تعقيب سيره سقراط حكيم بود، و وى را قدوه و پيشواى خويش مى شمرد ۳ ـ مورد مخالفت قرار گرفته به تدريج به دست فراموشى سپرده شد.ابن سينا نسبت به رازى چنين داورى كرده است:
اين متكلّف فضول شأنش نظر كردن در قاروره است، و تفكّر و تأمل نمودن در براز، او را با فلسفه چكار... ۴ .
اين سخنان درشت و ناهموار و الفاظ زننده ابن سيناـ كه اظهار آن از حكيمى چون او مستكره، و دون شأن مى نمايدـ و اقوال ديگر خصوم و مخالفان موجب آمد كه آراى فلسفى رازى با وجود كوشش ابوريحان بيرونى در شناساندن او، مورد اعتنا قرار نگيرد ۵ .
از چندى پيش گروهى از خاور شناسان فاضل متوجه اهميّت خاص آراى فلسفى رازى و كتب و رسائل وى در اين باب شدند. نخستين آنها دوبوئر (De Boer) آلمانى است ۶ ، و مشهورترين ايشان پل كراوس (Paul Kraus) است كه رساله معروف محمدبن زكريا را به نام السيرة الفلسفية با مقدمه اى نفيس و ترجمه آن

1.كنزالحكمه، ترجمه نزهه الارواح شهر زورى، ج ۲، ص ۳۰، ماقبل آخر به بعد.

2.رك: مقاله مرحوم اقبال در مقام رازى، ص ۶۴۹، مجله مهر، سال سوم، شماره ۷، آذرماه ۱۳۱۴.

3.السيره الفلسفية، ص ۹۱، ۹۲ ؛ مقاله مرحوم اقبال، ص ۶۵۳.

4.كنزالحكمه، ج ۲، ص ۳۱، س ۹.

5.مقاله مرحوم اقبال، ص ۶۴۹ ؛ احوال و آثار و افكار رازى، تحقيق دكتر محقق در مقدمه السيرة الفلسفية، در مطاوى مقاله.

6.مقدمه پل كراوس بر السيرة الفلسفية، ص ۷۳، س آخر.

  • نام منبع :
    بزرگان ری ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 118720
صفحه از 360
پرینت  ارسال به