85
بزرگان ری ج1

نسبت داده شده است از قرار ذيل:
يكى رساله يوحنا به فارسى در ابطال مذهب اهل سنت از زبان يكى از نصارى موسوم به يوحنا، ديگر رساله حسنيّه ۱ كه از زبان يكى از كنيزكان عهد هارون الرشيد موسومه به حسنيه كه بسيار عالمه و فاضله و صاحب جمال بوده و در حضور خليفه مزبور با جمعى از علماء عامه در باب حقانيت مذهب شيعه مباحثه نموده و همه را مغلوب نموده، تأليف شده است. و سوم تبصره العوام معروف در ملل و نحل، و سپس خود صاحب روضات گويد به غير كتاب اخير يعنى تبصرة العوام نسبت آن دو كتاب اول يعنى رساله يوحنّا و رساله حسنيّه به ابوالفتوح رازى هيچ مستبعد نيست ۲ .
مرحوم حاجى ملا باقر واعظ طهرانى نيز در كتاب جنّة النعيم فى احوال عبدالعظيم ذكرى از صاحب ترجمه نموده و در ضمن تعداد علماء و مشاهيرى كه در اطراف زاويه حضرت عبدالعظيم مدفونند از جمله ابوالفتوح رازى را شمرده و

1.ظاهرا اين كلمه به ضم حاء و سكون سين است به مناسبت فرط حسن و جمال كنيزك مزبور.

2.راقم سطور گويد در خصوص مؤلف تبصرة العوام بايد رجوع شود به مقدمه نفيسى كه دوست فاضل من آقاى عباس اقبال اشتيانى بر طبع جديد آن كتاب كه به اهتمام خود ايشان اخيرا به عمل آمده ملحق ساخته اند. و اما رساله يوحنا را تا كنون محرر اين اوراق به مطالعه آن موفق نشده و وصف آن را نيز در جايى مطالعه نكرده لهذا اظهار رأيى در اين خصوص براى من ممكن نيست.ـ و اما رساله حسنيه مكرر در ايران به طبع رسيده است از جمله در سنوات ۱۲۴۴ و ۱۲۴۸ و ۱۲۵۹ و خلاصه اى از آن نيز در تاريخ سرجان ملكم (ج ۲ از ترجمه فارسى آن، ص ۱۳۰ـ۱۳۳) مسطور است و در آن جا نيز تأليف اين كتاب به ابوالفتوح رازى (كه در ترجمه فارسى به ابوالفتوح تحريف شده) نسبت داده شده است رجوع شود نيز به فهرست نسخ موزه بريطانيه از ريو، ص ۳۰ و ۱۰۷۸ـ و مخفى نماناد كه رساله ديگرى موسوم به همين اسم يعنى حسنيه موجود و در كشف الحجب، ص ۱۹۶ و فهرست ريو، ص ۳۵ و فهرست پرچ، ص ۲۴۶ وصف آن شده كه اصلاً و ابدا ربطى به رساله حاضر ندارد جز مجرد اشتراك در اسم و به كلى كتاب ديگرى است، اشتباه نشود.


بزرگان ری ج1
84

مرحوم مجلسى در عبارت مذكور در فوق بدان اشاره نموده كتابى است بسيار معروف در حكم و امثال و آداب مأخوذ از احاديث نبويّه تأليف قاضى ابوعبداللّه محمد بن سلامة بن جعفر بن على بن حكمون مصرى قضاعى شافعى از قضاة مصر در عهد فاطمييّن و متوفى در سنه چهارصد و پنجاه و چهار، و علماى فريقين از عامه و خاصه بر آن شروح عديده نگاشته اند و حاجى خليفه در كشف الظنون در عنوان شهاب الاخبار و مرحوم حاجى ميرزا حسين نورى در مستدرك الوسائل، ج 3، ص 367ـ368، اسامى عده كثيرى از شروح آن رابه دست داده اند و اين مؤلف اخير وصف مفصلى از خود كتاب نيز نموده است، و اين قضاعى را تأليف مهم ديگرى نيز بوده راجع به خطط مصر موسوم به المختار فى ذكر الخطط و الآثار كه يكى از مآخذ عمده مقريزى است در كتاب خطط مشهور خود و تقريبا صفحه اى از آن كتاب از ذكر آن خالى نيست، و شرح حال قضاعى مزبور در ابن خلكان، ج 2، ص 63، و انساب سمعانى در نسبت «قضاعى» ورق 456 و طبقات الشافعيه سبكى، ج 3، ص 62ـ63، و روضات الجنات، ص 465 و 718، مذكور است ۱ .
برويم بر سر مطلب، در كتاب روضات الجنات مرحوم آقا محمد باقر خوانسارى نيز فصل جامع بسيار مفيدى راجع به شرح احوال ابوالفتوح رازى مسطور است ۲ كه چون اغلب مندرجات آن فصل مأخوذ از كتبى است كه مامستقيما به اصل آنها رجوع كرده و عين عبارات آنها را سابقا نقل نموده ايم لهذا از تكرار مضامين آن در اين جا صرف نظر كرديم. فقط چيزى كه در اين ترجمه حال تازگى دارد و در هيچ يك از مآخذ متقدمه به نظر نرسيد اين است كه نقلاً از رياض العلماء ميرزا عبداللّه اصفهانى سه كتاب ديگر غيرِ تفسير و غير شرح شهاب الاخبار به ابوالفتوح رازى

1.رجوع شود نيز به ديباچه خطط مقريزى، ج ۱، ص ۶؛ كشف الظنون در عناوين «شهاب الانوار» و «خطط مصر» و «المختار فى ذكر الخطط و الاثار».

2.روضات الجنات، ص ۱۸۳ـ۱۸۴.

  • نام منبع :
    بزرگان ری ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 117541
صفحه از 360
پرینت  ارسال به