شعار اين قيام «يا لثارات الحسين عليه السلام » بود و سليمان بن صرد ، اوّل كسى بود كه نداى او به اين شعار در كوفه و عراق بلند شد . اين جمله ، خون شيعيان را به جوش مى آورد و هر كدام با قلبى لبريز از كينه و خشم عليه بنى اميّه شمشيرها را به دست مى گرفتند . دومين قيام خونين و حماسىِ انتقام جويان خون امام حسين عليه السلام قيام مختار بود . ^۱
مختار فرزند ابو عبيده ثقفى يكى از شخصيّتهاى ممتاز در تاريخ درخشان تشيّع است . او قهرمانى دلير و مردى با ايمان بود .
در ميان اين نهضتها و قيامهاى خونين كه به عنوان خونخواهى و انتقام شهيدان آزاده كربلا به وقع پيوست ، قيام زيد عليه السلام بيش از همه آنها مهم تر و حساب شده تر و در عين حال آموزنده تر و پرماجراتر است .
ما براى روشن شدن موقعيّت زيد عليه السلام و دانستن شرايط اوضاع حكومت و افرادى كه در آن زمان قدرت را به دست داشتند و زيد عليه السلام عليه آنان قيام كرد . ناچاريم تا اندازه اى درباره حالات و جنايات خليفه معاصر زيد عليه السلام ، هشام بن عبدالملك اموى وارد بحث شويم . گرچه ما در ضمن بحثهاى گذشته ، وضعيّت حكمرانان غاصبى كه به نام خلفاى اسلام بر مردم مسلّط شده بودند و شرايط و اوضاع محيط آنان را به طور كلّى و به نحو خلاصه مورد بحث قرار داديم ، امّا بحث درباره بعضى از خصوصيّات روحى خليفه هم عصر زيد عليه السلام و پى بردن به شخصيّت كثيف اين مرد خبيث اموى بسيار لازم است .
هشام ، فرزند عبدالملك مروان ، دهمين خليفه از دودمان منحوس اميّه است . او در سال 105 به خلافت رسيد و مدّت خلافت وى قريب بيست سال به طول انجاميد و روز چهارشنبه نه روز مانده به آخر ربيع الاوّل در سال 125 ق از دنيا رفت . ^۲ هشام در

فلسفه قيام زيد بن على عليهماالسلام و نتايج آن

قيام مقدّس سيّد الشهدا عليه السلام ، و حادثه جانخراش كربلا و حماسه خونين شهيدان طف ، عليه دستگاه بيدادگر بنى اميّه ، ريشه اصلى بسيارى از قيامها و نهضتهاى انتقام جويانه بر ضدِ خيانتكاران و غاصبين اموى گرديد .
قيام امام حسين عليه السلام و فاجعه عاشورا مشعلى بود كه خاموشى نداشت و حسين عليه السلام اين مشعل را به پرچمداران نهضتهاى آزاديبخش و مجاهدان راه خدا سپرد . پس از انقلاب امام حسين عليه السلام و شهادت وى ، قيامهاى مسلحانه و خونينى بر ضد دشمنان اسلام ، به عنوان خون خواهى حسين عليه السلام و شهيدان راه خدا ، به وجود آمد كه بالآخره منجر به هلاكت گروه هاى كثيرى از بنى اميّه و سقوط آنان گرديد .
پس از كشته شدن حسين بن على عليهماالسلام و يارانش ، چنان موج نفرت و بغض و عداونت عليه دشمنان اهل بيت عليهم السلامبالاگرفت كه تاريخ به ندرت چنين انتقام جويى را به ياد دارد .
در واقع مى توان گفت كه ، قيام شهيدان كربلا ، سرمشق بسيارى از مجاهدان در نبرد عليه ظلم و بيدادگرى شد .
آرى ، چند صباحى از حادثه خونين عاشورا نگذشته بود ، كه روح انتقام جويى و خونخواهى براى حسين عليه السلام و يارانش ، در كالبد جمعى از شيعيان بيدار دميده شد . هنوز سران نى اميّه از پيروزى ظاهرى خود در كربلا لذّتى نبرده بودند كه فريادهاى اعتراض و انتقام از گوشه و كنار كشور پهناور اسلام ، مخصوصا در نواحى نزديك به سرزمين شهيدان بلند شد .
اوّلين جرّقه نهضتى كه از دامن سرزمينهاىِ غاضريه و نينوا ، دلهاى انتقامگران مبارز را روشن كرد . قيام توّابين بود ، كه به رهبرى سليمان بن صرد خزاعى برپا شد . وى مردى با سابقه و از شخصيّتهاى ممتاز در اسلام بود و رسول اللّه صلى الله عليه و آله را درك نمود و در زهد و تقوى او فضل بن شاذان مى گويد:
سليمان از بزرگان تابعين و از رؤسا و زهاد آنان بود . ^۱