امروز هم بيشتر كسانى كه مى خواهند درباره امام على بن الحسين عليه السلام چيزى بنويسند و يا رويدادهاى عصر او را بررسى كنند ، ضرورتى نمى بينند كه در اين باره پژوهشى كنند . نيز روا نمى دارند كسى اين شهرت دراز مدت را نپذيرد . پندارى اگر داستان شهربانو درست نباشد ، منقصتى دامان خاندان امامت را خواهد گرفت ، يا به حشمت تيره اى بى حرمتى خواهد شد .
در اسناد دست اول و نزديك به عصر اول ، نام مادر امام چهارم بدين صورتها ديده مى شود:
شهربانو ^۱ ، شهربانويه ^۲ ، شاه زنان ^۳ ، جهان شاه ^۴ ، شهرناز ^۵ ، جهان بانويه ^۶ ، خَوْلَه ^۷ ، بَرَّه ^۸ ، سُلافه ^۹ ، غزاله ^۱۰ ، سلامه ^۱۱ ، حرار ^۱۲ ، مريم ^۱۳ و فاطمه ^۱۴ .
از ميان اين چهارده نام كه نوشته شد ، شهربانو از همه مشهورتر است . شهرت

سخنى مفصّل دارد كه بخشى از آن در اينجا آورده مى شود: ^۱
شهرت شهربانو ريشه اى هزار و يكصد ساله دارد ، و در قوت ، به درجه اى است كه بعضى از ترجمه نويسان معاصر نوشته اند:
مشيّت پروردگار بر اين بود كه اين بانو در ميان مردمى مشرك پرورده شود و از عيب كفر و بى دينى بر كنار ماند ، چنانكه مشيّتِ الهى محمّد را از شرك و كفر بركنار داشت!! ^۲
مادر بودن شهربانو دختر يزدگرد براى امام چهارم ، در باور عموم ، چنان مسلم و بلكه بديهى است ، كه اگر كسى در پذيرفتن آن ترديد كند ، گويى اصلى ثابت و ضروريى از ضروريات را منگر گشته است و در اين جهان ، سزاوار لعن و در آن جهان جاودان در دوزخ خواهد بود .
اما اگر پژوهشگرى اين شهرت دراز مدت را ناديده بگيرد و خوش باورى يا اعتماد محض را كنار نهد ، و آنچه را محدثان و تاريخ نويسان قرن سوم نوشته اند ، بى چون و چرا نپذيرد ، بلكه به سر وقت سندهاى آنان رود ، و با روش علمى به تحقيق در آن سندها بپردازد . سپس مضمون آن سندها را با قرينه هاى خارجى بسنجد ، براى او روشن خواهد شد كه داستان شهربانو مصداقى درست از اين مثل تازى است كه: «رُبَّ مشهُورٍ لا أصْلَ لَهُ» .
آرى داستان شهربانو را نخست پندارها و افسانه ها پديد آورده ، سپس واقعيت خارجى در پوشش خيال از ديده ها پنهان مانده است . آنگاه تذكره نويسان و مورخان بعد ، بى هيچ جست وجو گفته هاى پيشينيان را پذيرفته اند ؛ شايد بدان جهت كه داستان را در خور نقد علمى نمى ديده اند .