بسيارى از اماكن خويش را از استودآنهاو آتشكده ها و غيره براى محفوظ ماندن از خرابى به صورت امامزادها در آوردند ، و به نام بقعه هاى فرزندان امامان معروف و مشهور ساختند .
استاد پورداود ـ كه در اين زمينه ها توغلى داشت ـ نوشته است:
بسيارى از امامزاده هاى ايران ـ كه در همه جاى اين كشور ، در كوه و دره و دشت ديده مى شود ـ در پارينه ، آتشكده يا پرستشگاهى بود كه امروزه به نام و عنوان ديگرى ، زيارتگاه و طرف توجه مردم مى باشد . ^۱
نيز استاد كريمان معتقد است كه مقبره بى بى شهربانو معبد ناهيد است و يكى از پرستشگاههاى زردشتيان . همچنين بيان مى دارد كه چه بسا در قرون چهارم به بعد هجرى امواتى از مسلمين نيز در آن دفن كرده باشند . ^۲

بناى بقعه بى بى شهربانو

اين بقعه بسيار قديمى از سنگ و گچ ساخته شده است . تاقهاى مهم تر آن را با آجر زده اند . آنچه از وضع ساختمان آن بر مى آيد ، هسته اصلى بناى مزبور در دوران ساسانى ساخته شده ، در قرن چهارم هجرى براى آرامگاه مورد استفاده واقع و قسمتى به آن افزوده شده است و در رديف مقابر كوهستانى ديگرى كه در خارج شهر باستانى رى مى ساخته اند بوده است .
از لحاظ معمارى ، قسمت گوشه جنوب شرقى آن ـ كه مشتمل بر بناى چهار گوش منظم و استوار سنگى با پوشش ضربى سنگ و آجر است ـ از عهد آل بويه و قسمت حرم و اطاق طويل جنوبى آن از دوران ساسانى و ديوارهاى خارجى صحن هم زمان با بناى سنگى عهد آل بويه و عصر سلجوقيان مى باشد و در قرون بعدى به وسيله

صدوق ، كه به زمان صاحب بن عباد مى زيست ، و كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام را براى صاحب ـ كه نيز در آن شهر مقيم بود ـ فراهم آورد ، در اين كتاب صريحا گفته كه اين بانو در هنگام زادن امام سجاد عليه السلام درگذشت . بدين قرار:
چون عبداللّه بن عامر كريز خراسان را فتح كرد ، دو دختر از يزد جرد بن شهريار پادشاه عجم به دست آورد ، و آنها را نزد عثمان بن عفان فرستاد ، او يكى را به حسن و يكى را به حسين عليهماالسلام بخشيد؛ اين دو دختر در نزد اين دو بزرگوار در حالت نفاس رحلت كردند و آن دخترى كه مصاحب حضرت حسين عليه السلام بود در حالت نفاس على بن الحسين عليه السلام وفات يافت . ^۱
ابودلف نيز ، چنانكه گذشت ، همه آثار اين كوه را آثار فرس و استودانهاى آنها دانسته است .
معلوم نيست كه اين كوه را كه اختصاص به زردشتيان داشته ، در نقطه اى كه از اطراف به دخمه گبرها و استودانهاى ايشان مى كشد چه فضيلت بوده است تا مدفن عروس گرامى خاندان نبوت گردد؟!
احتمال ضعيفى رفت كه ظاهرا گويا اينجا استودان هرمز پسر يزدگرد دوم و سه تن افراد خاندان او ، كه در رى به قتل رسيده اند ، بوده است و وجه اين احتمال اتحاد نام پدر آنهاست .
اين حقيقت ، يعنى جعل سمت اسلامى براى اماكن زردشتى ، اختصاص به رى و اين مكان ندارد . از آن روزگار كه جمعى از فرزندان معصومان و امامزادگان عليه السلام از ستم و جور امويان و عباسيان و عمال و حكام جابر ايشان براى حفظ جان خويش به سرزمين ايران پناه آوردند ، و در اين خاك زيستند و درگذشتند و مدفون شدند ، جهت آنها مزارها و مطافها و گنبدها به وجود آمد ، زردشتيان ـ كه از علاقه خاص مردم اين سرزمين به اهل بيت پيامبر اسلام ـ صلوات اللّه عليه و عليهم ـ آگاهى داشتند