259
امامزادگان و زيارتگاه های شهر ری

واقع گرديده است و وضع كلّى ساختمان مى رساند كه اطاق يا حرم بى بى شهربانو اگر با اين بناى سنگى در يك زمان ساخته نشده باشد ، ديرتر از آن ، بنا نگرديده است ، بلكه به جرأت مى توان گفت كه بنياد آن را پيش از بناى سنگى نامبرده گذارده اند و دلايل اين قدمت وضع جزئيات بقعه بى بى شهربانو از لحاظ ديوار و دو درگاه شمالى و جنوبى آن و قراين ساختمانى ديگر است .
در جنوب حرم ، اطاق طويل مسدودى است كه طول آن در جهت شرقى و غربى بوده ، از مشرق به بناى مربّع سنگى سابق الذّكر منتهى مى گردد و معلوم مى دارد راه ورود به بناى سنگى مزبور در ابتدا از همين اطاق طويل ـ كه دهليز آن محسوب مى شد ـ بوده است .
در شمال حرم ، مسجد يا رواقى از عهد قاجاريّه قرار دارد كه كتيبه و تاريخى ندارد ، ولى به نظر مى رسد متعلّق به حدود دو قرن پيش باشد .
اين مسجد يا رواق به وسيله يك در به حرم مربوط مى شود ، ولى درِ مزبور عموما بسته است و مردانى كه در زمره سادات نيستند و به زيارت بقعه بى بى شهربانو مى روند ، به پيروى از معتقدات مردم داخل حرم بقعه نمى شوند ، عموما در اين مسجد يا رواق مراسم زيارت را به جاى مى آورند و صحن بزرگ تر بقعه ـ كه حياط بيرونى آن حساب مى شود ـ در شمال همين مسجد قرار دارد و در شمال صحن اطاقى است كه ميهمانان متولّى يا زوّار ديگر در آن سكونت مى نمايند و پشت اطاق از سمت شمال به صخره كوهستان متّصل مى شود .
با كمى دقّت و تجسّس در ديوارهاى خارجى بنا معلوم مى شود صحن شمالى بقعه ـ كه حياط بيرونى فعلى باشد ـ در قديم يعنى موقع آبادى شهر رى مدخلى مناسب از سمت مغرب داشته كه هنوز آثار سر در آن باقى و مشهود است و استنباط مى شود آثار سر در مزبور مربوط به دوره سلجوقى است و اگر اين استنباط درست باشد ، صحن و بقعه بى بى شهربانو در قرون چهارم و پنجم هجرى وجود داشته ، با وضع آن زمان


امامزادگان و زيارتگاه های شهر ری
258

احداث رواق و ديوارها و اطاقهاى مختلف ، بقعه را به صورت كنونى درآورده اند .
صندوق منبّت روى قبر مطهّر ، احاديث نبوى و نام و القاب شهربانو را دربرداشته و تاريخ سال 888 هجرى و نام بانى آن استاد محمّد بن صفر شاه حدّاد قمى ذكر گشته است و سازندگان آن حسين و محمّد فرزندان استاد حسن نجّار لواسانى معرّفى شده اند .
در منبّت زيبايى از دوران شاه طهماسب صفوى در جانب شرقى حرم ـ كه مدخل اصلى و قديمى آن است قرار دارد ـ علاوه بر نام شهريار مزبور ، نامِ بانىِ در ، محمّد فرزند احمد اراغ بيكا (؟) و سازنده آن هدايت اللّه فرزند فضل نجّار و تاريخ 962 بر آن ذكر گرديده است .
گچ بريها و تزيينات دوره قاجاريّه هم در اين بقعه وجود دارد و از لحاظ پيوستگيهاى مختلف ظاهرى و معنوى اين بقعه و معتقدات مردم درباره آن با سنن و آداب پيش از اسلام مردم ايران اهميّت خاصى در ميان است .
بقعه بى بى شهربانو مشتمل بر حرم كوچك چهارگوشى است كه هر ضلع آن در حدود سه متر و چارك طول دارد . مدخل اصلى حرم از جانب مشرق سردرى است كه در عهد صفويّه به صورت فعلى در آورده اند جلو سَردَر دهليزى قرار دارد كه پيش تر به صورت ايوانى بود و قسمتى از حياط اندرون بقعه محسوب مى شد و در سالهاى اخير پيش با نصب در و احداث ديوار آن را از صورت ايوان در آورده ، تبديل به دهليز يا رواق جلو مدخل اصلى بقعه نموده اند .
در جنوب همين دهليز ، بنايى مرّبع سنگى استوارى از آثار قرن چهارم هجرى وجود دارد كه طول هر ضلع داخلى آن پنج متر و هشتاد سانتى متر بوده ، پوشش ضربى آن نيز همان طاق قديمى و اصلى بناست كه به حال خود باقى است . چون ساليان متمادى است كه اين بنا مورد استفاده واقع گرديده است ، داخل آن به كلّى دود زده و سياه است و ضمن تعميرات بقعه دوده ها و سياهى را بايد زدود .
بنابر آنچه ذكر شد ، بناى مرّبع سنگى مزبور در جنوب شرقى حرم بى بى شهربانو

  • نام منبع :
    امامزادگان و زيارتگاه های شهر ری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 202220
صفحه از 336
پرینت  ارسال به