حق ندارى كه هر چه دلت خواست بر زبان آورى ؛ زيرا خداوند فرموده است: «از چيزى كه علم ندارى پيروى نكن» و حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود : خداوند رحمت كند بنده اى را كه نيكو گويد و بهره گيرد ، يا ساكت شود و سالم بماند . براى تو روا نيست كه به هر چيزى گوش فرا دهى كه خداوند فرمود : «همانا گوش و چشم و دل همه در پيشگاه پروردگار مسئول اند» .

شرح :

ما در زندگى و در معاشرتهاى روزمرّه ، با كسانى دوست و همنشين مى شويم . از برخى استفاده هاى معنوى و از برخى ديگر فوايد دنيوى را پى جوييم . اسلام هم براى ما مرزهايى را نهاده و دوستى و همنشينى با هر كس و در هر جا را مردود دانسته و سپس آن را به حدود معين محدود ساخته است . همچنين به ما اجازه نداده است كه هر چه بخواهيم بگوييم و هر آنچه را خواستيم دنبال كنيم . امام سجاد عليه السلام ، در اين حديث شريف ، براى نشان دادن حدّ و مرز همنشينى به آيه 68 سوره انعام و براى نكته دوم به آيه 36 سوره اسراء استناد مى كند . امام سجّاد عليه السلام براى تعيين حدّ و مرز در گفتن و شنيدن ، دو مستند ديگر نيز بيان مى دارد : حديث پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله درباره نيك گفتن و يا ساكت ماندن و بقيه همان آيه 36 از سوره اسراء كه درباره مسئوليت گوش است .از اين رو ، ما حديث را در دو بخش مسئوليت گوش و محدوديت زبان توضيح مى دهيم .

الف) مسئوليت گوش

امام سجّاد عليه السلام افزون بر اين حديث ، در روايت ديگرى ، شنيدن سخنان نيكو را ، فايده و ثمره قوّه سامعه انسان مى خواند ^۱ . پيشتر از ايشان ، امام على عليه السلام فرمان مى دهد كه گوش خود را به نيكو شنيدن عادت دهيم و به آنچه بر صلاح و كمال انسان

و جدّيت و تلاش پر بينند ، جايى براى خود و رفتار نادرست خود نمى يابند . ^۱ گفتنى است اين حديث با روايت پنجم ، يعنى گفته امام باقر عليه السلام به محمد بن مسلم ، همخوان و همسو است .

۴.الإمام زين العابدين عليه السلام :ليس لك أن تقعد مع من شئت؛ لأنّ اللّه تبارك وتعالى يقول: «وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِى ءَايَـتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِى حَدِيثٍ غَيْرِهِى وَإِمَّا يُنسِيَنَّكَ الشَّيْطَـنُ فَلاَ تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّــلِمِينَ »^۲ وليس لك أن تتكلّم بما شئت لأنّ اللّه تعالى قال : «وَ لاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِى عِلْمٌ»^۳ ولأنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله قال: رحم اللّه عبدا قال خيرا فغنم أو صمت فسلم وليس لك أن تسمع ما شئت؛ لأنّ اللّه تعالى يقول: «إنّ السمع والبصر والفؤاد كل أولئك كان عنه مسؤولا»^۴ . ^۵

ترجمه :

۰.امام زين العابدين عليه السلام فرمود :جايز نيست با هر كس رفت و آمد كنى ؛ زيرا خداوند تبارك و تعالى فرموده است : «هر گاه ديدى كسانى [ به قصد تخطئه ]در آيات ما غور مى كنند ، از ايشان روى برتاب ، تا در سخنى غير از آن درآيند و اگر شيطان اين مطلب را از ياد تو برد ، پس از تذكّر ، با قوم ستمكار منشين» .