پژوهشى در روايات قرآنى - تفسيرى حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام

حضرت عبدالعظيم حسنى، از جمله شخصيتهاى شيعى قرن سوم است كه سه امام معصوم (امام جواد، امام هادى و امام عسكرى عليهم السلام) را درك كرده و گاهى به صورت مستقيم از آنها نقل حديث كرده است. نسب او با سه واسطه به امام حسن مجتبى عليه السلام مى رسد. راوى شناسان اگرچه او را به صراحت توثيق نكرده اند، اما او را ستوده و از او به مردى عابد كه روزها روزه دار و شبها به تهجد مى پرداخته ياد كرده اند. ^۱ صدوق از او به عنوان شخصى مورد رضايت نام برده است: «و كان مرضياً.» ^۲ اين تعبير در علم الحديث، كنايه از جلالت قدر و حُسن راوى است ^۳ و بلكه بر وثاقت او هم دلالت مى كند. ^۴
در منابع حديثى، احاديث قابل توجهى از عبدالعظيم حسنى نقل شده كه در پاره اى از آنها وى ناقل با واسطه و در برخى ديگر بدون واسطه، سخنانى

اما لُبّ و لُباب آن، تنها از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت آن حضرت قابل فهم و بازگويى است.
در اين نوشته تلاش شده كه احاديث مربوط به قرآن و تفسير آن، كه حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام واسطه نقل آنها بوده، بررسى و تحليل شود. نكاتى بس ظريف و دقيقى در اين احاديث به چشم مى خورد كه براى قرآن پژوهان و علاقه مندان به تفسير و روش آن، بسيار پر فايدت است.
اين نوشته به انگيزه بزرگداشت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام و به هدف بهره گيرى از آموزه هاى ائمه اطهار عليهم السلام به رشته تحرير درآمده است.
قم. زمستان 1381
محمّد مرادى