كرده اند و مادر وى را كنيزى دانسته اند؛
4 . حسن: بعضى وى را از اولاد قاسم به حساب نياورده اند؛
5 . خديجه، همسر پسرعمويش، حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام بوده است.
6 . عبيده، همسر پسرعموى خود، طاهر بن زيد بن حسن بن زيد بن حسن عليه السلام بوده است. ^۱

2 . ابوالحسن على بن حسن

مادر وى، كه كنيز بود، «شديد» لقب داشت. او در حبس منصور وفات يافت. وى نيز جدّ حضرت عبدالعظيم عليه السلام محسوب مى شود كه درباره او سخن خواهيم گفت.

3 . ابو طاهر زيد بن حسن

مادرش كنيز بود و داراى سه فرزند بود: 1. طاهر: مادرش اسماء، دختر ابراهيم مخزوميّه است و او را دو فرزند بود به نامهاى محمّد و على. محمّد هم سه دختر داشت به نامهاى خديجه و نفيسه و حسناء؛ 2. على؛ 3. اُم عبداللّه . ^۲

4 . ابومحمّد اسماعيل بن حسن

وى آخرين فرزند حسن بن زيد است و او را «جالب الحجاره» مى گفتند. او را سه پسر بود: 1 . حسن: مادرش كنيز بوده. وى از محدّثين به شمار مى آمده، ولى متّهم به نقل احاديث دروغ شده است؛ 2 . محمّد: مادرِ او از سادات حسينى است به نام فاطمه بنت

بنى عبّاس بپردازد و از بنى الحسن و پسرعموهايش سعايت و منصور را عليه آنان تحريك كند و به دستور منصور خانه امام صادق عليه السلام را به آتش بكشد. ^۱

همسر و تعداد فرزندان

جناب حسن بن زيد همسران متعدّدى داشته و از هريك، فرزندانى به هم رسانيده كه به اين شرح است.

1 . ابومحمد قاسم بن حسن

وى بزرگ ترين اولاد حسن بن زيد و مادرش اُمّ سلمه، دختر حسين اثرم بن حسن بن على بن أبيطالب عليه السلام است. قاسم مردى پارسا و پرهيزكار بود؛ ولى به تبعيّت از پدرش، ضمن پشتيبانى از حكومت ظالم بنى عبّاس، عليه پسرعموهايش فعاليّت مى كرد و با محمد بن عبداللّه نفس الزكيّه خصومت مى ورزيد. ^۲
قاسم داراى چهار پسر و دو دختر بود: 1 . محمد بطحايى (و يا بطحانى با نون بر وزن سبحانى كه نام محلّه اى در مدينه است و بعضى هم او را منسوب به بطحا دانسته اند)؛
2 . عبدالرحمن الشجرى (شجره يكى از روستاهاى مدينه است)؛
3 . حمزه: فقط مؤلّفان كتابهاى تهذيب الأنساب ^۳ و عمدة الطالب ^۴ و المجدى ^۵ از او ياد