ابتدا به دستور نادرشاه افشار، موقوفات جهت اداره قشون، جمعى خالصه دولتى گرديد. سپس در زمان پهلوى اوّل در راستاى مخالفتى كه وى با علماء داشته و اكثر آنان متولّيان موقوفات بودند، املاك موقوفه را منظم به خالصجات نموده و اغلب آنها را به ثمن بخس به ايادى خود فروخت. آخرين بار نيز پس از اصلاحات ارضى دوران حكومت محمدرضا شاه، موقوفات باقى مانده با اقساط ده ساله به طور رسمى به مستأجرين فروخته شد، كه پس از انقلاب اسلامى، به فرمان رهبر كبير انقلاب اسناد آنها باطل اعلان گرديده و موقوفات به جايگاه اصلى خود بازگشت.
حال با تعريفى كه از وقف نموديم و مطالبى كه در فوق ذكر شد، اين تعداد موقوفه يقينا در تصرف هر شخصى كه باشد، غصبى بوده و شرعا بدون اذن متولّى هرگونه استفاده برخلاف نظر واقف حرام است. شايسته است افرادى كه در موقوفات متعلق به آستان حضرت عبدالعظيم الحسنى عليه السلام هرگونه مستحدثاتى دارند، از اين تاريخ وضعيت تصرّفى خود را با متولّى موقوفات روشن نمايند. البته كسب اجازه متولّى موقوفات، تنها منوط به تعيين اجاره بهاء مختصرى در سال مى باشد، كه بايد به آستان پرداخت تا طبق نظر واقف مصرف گردد.
كتابخانه مركزى آستان مقدس حسين مؤذنى
بهمن 1380

توسط واقفين در وقفنامه ها ذكر گرديده.
انجام عمل خير وقف، پس از وفات محدّث عليم، حضرت عبدالعظيم الحسنى عليه السلام شروع گرديده است و اوّلين آن باغى است، كه عبدالجبار و برادرش بعد از دفن آن حضرت وقف نمودند.
با مطالعاتى كه پيرامون آستان مقدس از جمله موقوفات آن انجام گرفت، شواهدى در مورد تصرف و تملك موقوفات به دست آمد، از اين رو ، بر اساس وظيفه تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر بر خود فرض دانستم آنچه در مورد موقوفات آستان مقدس مى دانم، در اين مختصر ذكر و تكليف شرعى را از عهده خود ساقط نمايم. البته در اين راستا ائمه جماعت اين گونه املاك، موظفند مردم را ارشاد نمايند.
رجاى واثق دارم، افرادى كه در موقوفات تصرف شده سهمى دارند، تا زمانى كه تأمين نظر واقف را ننمايند، متصرفاتشان غيرمجاز بوده، ولو هركدام داراى سند ثبتى و به اصطلاح «منگوله دار» باشند. اولين مدركى كه از موقوفات آستان به دست ما رسيده، استشهاديه اى است متعلق به سال 961 قمرى با امضاى حدود چهل نقل از علماء و بزرگان رى كه به تنفيذ شاه طهماسب صفوى رسيده و نام شانزده موقوفه در آن ذكر گرديده.
به طور اجمال موقوفات آستان به دو دسته تقسيم مى گردد: الف - موقوفاتى كه از ابتداى دفن حضرت تا زمان شاه طهماسب صفوى وقف گرديده است.
ب - اقلامى كه در زمان شاه طهماسب صفوى تا عهد قاجاريه به موقوفات قبلى اضافه شده است. لازم به ذكر است، از مجموع موقوفات قديم و جديد فعلاً بيش از هشت مورد آنكه عبارتند از: اليمان، علائين، ده خير، سينك، هوسنه، خلازير، مافتان و خورائين، در تصرف آستان مقدس نمى باشد و بقيه آن يا به غارت رفته و يا در سه مقطع مورد تجاوز قرار گرفته است.