اين تحصنها كه در اواخر دوران قاجاريه و مخصوصا نهضت مشروطه با هدايت و رهبرى علماى بزرگ كشور و با استقبال پرشور اقشار مختلف مردم آزادى خواه برپا مى شد، با هدف اعلان اعتراض و مخالفت با اوضاع موجود داخلى، بيان خواسته ها و مطالبات و ابراز عقايد و نظريات سياسى ـ اجتماعى صورت مى گرفت و علاوه بر اعطاى امنيت و آزادى بيان و گفتار به تحصن كنندگان، موجب مى گرديد تا ندا و سخن آنان به گونه اى گسترده و در شكلى وسيع پخش گردد. اين بست نشينيها آنان را از ابزار تبليغى سرنوشت سازى برخوردار و از مسكوت ماندن و به اصطلاح سانسور شدن حركت جلوگيرى مى كرد.
يكى از دلايل مطرح شدن اين مكان براى بست نشينى، قرار گرفتن آستان مقدس حضرت عبدالعظيم عليه السلام در شهر قديمى، آباد و مشهور رى بود كه نزديك شهر تهران و مخصوصا جنوب آن قرار داشت. ^۱ مضافا اينكه شهررى در مسير ارتباطى تهران به مناطق جنوبى و شرقى كشور و از آن زمره شهرهاى مهم اصفهان و مشهد، واقع شده بود.
از ديگر علتهاى مهمى كه موجب انتخاب شدن آستان متبرك حضرت عبدالعظيم عليه السلام براى تحصن مى گرديد، فضيلت بسيار زيارت آن بزرگوار بود كه در روايتى چونان زيارت حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام شمرده شده است. بسيارى از بزرگان به اين مكان اهتمام ويژه اى داشته اند و حتى شاهان قاجار نيز از اين رفتار مستثنا نبودند؛ به طورى كه ناصرالدين شاه نيز مراسم جشن پنجاهمين سالگرد سلطنت خويش را در آنجا قرار داد و اين اهميت تا به آنجا است كه مى توان گفت اين آستان مطهر پس از مرقد شريف حضرت معصومه عليهاالسلام در شهر قم، معروف ترين امام زاده كشور مى باشد.

نمونه هايى از اين موارد اشاره شده است.
با عنايت به اين نكته، مقاله حاضر كوشش دارد تا به گونه خلاصه به مقوله بسيار مهم بست نشينى در آستان مقدس حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام پرداخته و نمونه هايى از آن را نيز به عنوان شاهد بيان كند.

تعريف بست نشينى و دلايل و آثار آن

بست نشستن يعنى: «پناهنده شدن در مشهدى مقدس يا عتبه اى از عتبات عاليات يا خانه يكى از مجتهدان و علماى بزرگ...، متحصن شدن، پناه بردن به بست .» ^۱
اين بست نشينى ، كه پديده اى سنتى بود و به گونه اى عمومى انجام مى گرفت، به افراد يا گروه هاى خاصى انحصار نداشت و بيشتر توسط افرادى كه مورد ظلم و ستم قرار گرفته و به نحوى حقشان پايمال گرديده بود، انجام مى گرفت. برخى نيز به دليل مخالفت با حكومت و يا انجام جرم و يا خطايى كه از آن احساس خطر مى كردند، به بست نشينى دست مى يازيدند كه گروه اول خانه علماى صاحب نفوذ و گروه دوم مكانهاى مقدسى همچون مشاهد متبركه را انتخاب مى كردند.
هدف اصلى بست نشينيها، به دست آوردن امنيت جانى و مالى، احقاق حق و ستاندن داد خويش بود كه البته در پرتو تقدس مكان و احترام و نفوذ و اعتبار آن بزرگ حاصل مى گرديد و نمونه هاى آن در تاريخ ايران زمين فراوان به چشم مى خورد.
اما نوع ديگر و به بيان بهتر، نوع خاصِّ بست نشينى كه نقش بسيار مهمى را در حوادث دوران سلطنت قاجاران ايفا كرد، عبارت است از بست نشينى با انگيزه ها و اهداف وسيع سياسى و اجتماعى در حرم حضرت عبدالعظيم حسنى كه شايسته است تحصّن ناميده شود.