337
مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2

سيد جمال الدين چندى بعد ايران را ترك كرد. او به يُمن برخوردارى از هوش سرشار، قدرت علمى بالا، توانايى تأثيرگذارى و به دليل سفرهاى متعدد به كشورهاى اسلامى و غيراسلامى و تلاشهاى خستگى ناپذير و انديشه هاى تابناك خود براى رهايى ملتهاى اسلامى از يوغ استعمار ، به چنان شهرتى رسيد كه ناصرالدين شاه در سفر به اروپا متوجه درايت و عظمت سيد شد و او را به تهران دعوت كرد تا از افكارش براى اصلاح امور كشور بهره گيرد. ۱ اما صداقت لهجه و قاطعيت سيّد جمال الدين در طرد بيگانگان از يك سو و ناتوانى ناصرالدين شاه در اداره امور كشور و وابستگى شديد دربار به انگليس و روس از سوى ديگر، موجب شد تا وجود آن عالم گرانقدر و مبارز خستگى ناپذير تحمل نشود؛ به طورى كه شاه از او خواست تا تهران را ترك كند.

نابغه شرق در پناه حضرت عبدالعظيم عليه السلام

اين مجاهد نستوه كه حتى لحظه اى سازش و سكوت را روا نمى داشت، در اين انديشه بود كه چه بايد كرد؟ به كجا بايد رفت؟ و چگونه مى توان به تنوير افكار عمومى پرداخت؟ او به اين نتيجه رسيد كه مناسب ترين راه براى بيدارى مردم آن است كه به حالت اعتراض در جوار آستان مقدس متحصن شود و بدين ترتيب دور جديد برنامه هايش را آغاز كند. ۲
سيّد ، كه هرگز نمى توانست شاهد بى كفايتيها و بى لياقتيهاى درباريان باشد، شروع به افشاگرى كرد و هر روز مجلس سخنرانى به پا مى داشت. آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام بسان دژ مقاومت، تمامى ناراضيان را در خود جاى مى داد و

1.همان، ص ۱۱۷.

2.مهدى ملك زاده، تاريخ انقلاب مشروطيت ايران، ص ۹۱ - ۹۲.


مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2
336

در چنين وضعيتى بود كه با وجود همدستى حاكمان و زمامداران با استعمارگران غرب و شرق، جرقه هاى بيدارى بارها به وسيله علماى اسلام و بعضى روشنفكران و تحصيل كردگان پديدار گرديد و مخالفتهاى گسترده مردم اين مرز و بوم با استعمار خارجى برانگيخته شد.
در اين بررسى، درصدد يافتن نقش آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام در بيدارى مردم و تحرّك بخشيدن به حركتهاى آزادى بخش و جنبشهاى اسلامى و مردمى كشورمان در تاريخ معاصر مى باشيم.

آغازگر بيدارى

سيد جمال الدين اسدآبادى در اوايل نوجوانى همراه پدرش در سال 1266 ق جهت ادامه تحصيلات و اطلاع بيشتر از اوضاع و احوال كشور، عازم تهران مى شود. ۱ تحولاتى چون جدا شدن افغانستان و نيمى از خاك سيستان از ايران و همچنين انعقاد پيمانهاى ننگين تركمان چاى و گلستان، بر كنجكاوى و دقت او بر اوضاع و احوال كشور مى افزود. سيّد در حالى قدم به تهران گذاشت كه ناصرالدين شاه در سن هفده سالگى بر تخت پادشاهى تكيه زده بود و در همان زمان قدرتهاى بزرگ و مستكبر جهان، يعنى روس و انگليس و فرانسه، با سياستهاى فريبكارانه خود به غارت كشورهاى جهان سوم مشغول بودند.
اين جوان باهوش و با درايت، در طول اقامت خود در تهران و پس از پى گيرى اخبار و اوضاع ايران متوجه مى شود كه فساد، رشوه، بى بندوبارى، ظلم و استبداد تمامى اركان حكومت را فرا گرفته و مردم به شدت از اين وضع در رنج و مشقت به سر مى برند.

1.محمدباقر مقدم، سيد جمال الدين اسدآبادى؛ غريو آزادى، ص ۳۸.

  • نام منبع :
    مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 128762
صفحه از 394
پرینت  ارسال به