است. آنچه امام در جواب عبدالعظيم مطرح كرده، بيان يكى از مصاديق ذبيحه هايى است كه به نام غير خدا ذبح مى شوند. و تنها ذكر شدن بيان آيه از سوى امام عليه السلام براى اهميت آن است.
در سلسله اين روايت، سهل بن آدمى هست كه برخى مانند نجاشى او را تضعيف كرده اند و برخى ديگر توثيقش نموده اند. ^۱
2-3. در روايت ديگرى كه كلينى از احمد بن مهران از عبدالعظيم حسنى از على بن اسباط از على بن عُقْبه از حكم بن ايمن نقل كرده، آمده است: ابوبصير گفته از امام صادق عليه السلام درباره اين آيه سؤال كردم: «أَلَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ اولئك الّذينَ هديهُم اللّه» ؛^۲ كسانى كه سخن را مى شنوند و بهترين آن را تبعيت مى كنند، كسانى اند كه خداوند هدايتشان كرده است.» امام عليه السلام در پاسخ پرسش ابوبصير فرموده است:
هُمُ المُسلّمُون لآل مُحمّدٍ ، الَّذين إذا سَمِعُوا الحديثَ لَم يَزيدُوا فيهِ وَ لَم يَنقصوا منهُ ، جاؤوا بِهِ كما سَمِعُوه؛^۳آنان كسانى هستند كه خود را تسليم آل محمد صلى الله عليه و آله كرده اند و هرگاه حديثى شنيدند، در آن كم و زياد نكردند و خبر را همان گونه كه شنيدند، رساندند .
سند اين روايت به دليل بودن احمد بن مهران ^۴ ضعيف است. از اين كه بگذريم، آيه به صورت مطلق درباره شنيدن سخن و تبعيت از بهترين آنها است؛ بى آنكه اشاره به كسانى داشته باشد. اما مطابق نقل، امام صادق عليه السلام آيه را در موردى مهم به كار برده و آن هم نه تنها شنيدن و تبعيت كردن، بلكه دقيق شنيدن سخنان اهل بيت عليهم السلام و گزارشگرى درست و بى كم و كاست از آن سخنان است. اين تفسير را هم مى توان بيان

است. ^۱ و درباره صوفى و رؤيانى در منابع رجالى چيزى ذكر نشده و در نتيجه ، اين دو نفر شخصيتى مجهول دارند.

3. بيان مصداق

تطبيق آيه بر موارد خاص و بيان مصداق در تفسير، كوششى است به منظور خارج كردن يك آيه و يا عبارتى از ابهام و عينى كردن آن. اين روش در روايات تفسيرى به فراوانى وجود دارد. به گونه اى كه مى توان غالب روايات تفسيرى را از اين نوع دانست. در اين روش، آيات قرآن با موارد خارجى تطبيق داده مى شود؛ هرچند اين تطبيق، بر حوادث و اشخاص و اقوام و موضوعاتى باشند كه در زمان نزول قرآن نبوده اند و بعدها به وجود آمده اند. عمده تفسير انجام گرفته در دوران نزول با همين سبك و سياق صورت گرفته است.
در ميان روايتهاى تفسيرى كه حضرت عبدالعظيم حسنى در طريق نقل آنها قرار دارد، روايتهايى وجود دارد كه درصدد ارائه مصداقى از يك بيان كلى و يا تعيين مصداق اتم براى يك مفهوم و يا ذكر موردى به منظور تبيين نكته اى مجمل در يك آيه است. روايات زير از اين قبيل اند:
1-3. محمد بن جعفر، ابوالحسين اسدى، از سهل بن زياد نقل كرده كه عبدالعظيم حسنى از امام جواد عليه السلام پرسيده است: منظور از: «ما اُهِّلَ بِهِ لِغيَرِ اللّه »^۲ چيست؟ امام عليه السلام جواب داده است: «ما ذُبِحَ لِصَنَمٍ أو وَثَنٍ أو شَجَرٍ؛^۳قربانى كه براى بتى و يا درختى ذبح مى شد.»
«ما اُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ» هر حيوان ذبح شده اى با غير نام خدا و از جمله ذبيحه كافران