47
مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2

امام سجاد عليه السلام در اين سخنان خود توصيه كرده است كه با افراد ناباب همنشينى نكن و هر سخنى را بر زبان نياور و به هر سخنى گوش فرا نده. آن گاه دليل اين سفارشها را فرمانهاى خدا دانسته است كه در جاهاى مختلف قرآن آمده است.
از آيه اى كه در آن سفارش شده از افرادى كه آيات خدا را به استهزا مى گيرند پرهيز كن، استفاده شده است كه طبق اين دستور نبايد با هركسى نشست و برخاست كرد. با اينكه آيه درباره آيات الهى است، اما امام حكم آن مورد را به موارد ديگر سرايت داده و حكمى كلى از آن گرفته است، چه اينكه همنشينى با مسخره كنندگانِ آياتِ الهى نوعى نشست و برخاست است. پس، از هر نشست و برخاستى كه ممكن است در آن ممنوعيتى وجود داشته باشد، بايد پرهيز كرد.
نيز امام از فرمان خداوند به اينكه نبايد از چيزى كه اطلاعى از آن ندارى تبعيت كنى، استفاده كرده كه نبايد هر سخنى را بر زبان جارى ساخت.
از آيه اى كه در آن از مسئوليت داشتن گوش و چشم سخن به ميان آمده، استفاده شده كه به هر سخنى نبايد گوش فرا داد، چه اينكه مسئوليت آور است و بايد در قبال آن پاسخ گو بود.
در اين تفسير، به چند نكته اشاره شده است:
اوّل اينكه از هر چيزى كه از آن آگاهى ندارى نبايد تبعيت كنى؛
دوم اينكه اظهار هر سخنى، گويى نوعى قبول كردن آن و سپس اداى آن است؛
سوم اينكه آنچه انسان بر زبان مى راند و مهر تأييدى بر آن وجود ندارد، اظهارش آگاهانه نيست.
به اين ترتيب، مشاهده مى شود كه هيچ يك از آيات مورد نظر درصدد بيان مستقيم توصيه هاى ياد شده نيستند و در عين حال، امام از آيات ياد شده، آنها را استفاده كرده است؛ يعنى امام معانى آيات را از مورد الفاظ تعميم داده و مواردى را مشمول آنها دانسته است كه آيات به صورت مستقيم درصدد بيان آنها نيستند.


مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2
46

در بر مى گيرد. هرچند ظاهر لفظ و يا سبب نزول، مربوط به مواردى محدود باشد.
1-4. صدوق از محمد بن موسى بن متوكل نقل كرده كه او گفته است:
على بن حسين سعدآبادى از احمد بن ابو عبدالله برقى و او از عبدالعظيم حسنى و وى از على بن جعفر و او از برادرش موسى بن جعفر عليه السلام و او از پدرش امام صادق عليه السلام روايت كرده كه امام سجاد عليه السلام فرمود: ليس لك أن تقعد مع من شئت؛ تو حق ندارى با هر كس كه خواستى نشست و بر خاست كنى ؛ زيرا خداوند فرموده است: «إِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِى آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِى حَدِيثٍ غَيْرِهِ وَ إِمَّا يُنسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلاَ تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ» ؛۱هرگاه كسانى را ديدى كه در آيات ما ناسزاگويى مى كنند، از آنها دور ى كن تا به سخن ديگرى بپردازند و اگر چنانكه از سوى شيطان فراموشى عارض تو شد، پس، بعد از تذكر، ديگر با گروه ظالمان نشست و برخاست مكن.» ظ
«وَ لَيسَ لك أَن تتكلّمَ ما شِئت؛و سزاوار نيست كه هرچه دلت خواست بر زبان آورى زيرا خداوند فرموده است: «وَ لاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ علم» ؛۲و پيروى مكن آنچه را كه به آن آگاهى ندارى.»وَ لَيسَ لكَ أَن تَسمعَ ما شِئت؛و بر تو روا نيست كه به هر چيزى گوش فرا دهى، براى اينكه خداوند فرموده است: «إِنَّ الْسَّمْعَ وَ الْبَصَرَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً» ؛۳همانا گوش و چشم و دل همه در پيشگاه پروردگار بازخواست مى شوند.»۴

1.انعام (۶) ، آيه ۶۸.

2.اسراء (۱۷) ، آيه ۳۶.

3.همان.

4.وسائل الشيعة، ج ۱۱، ص ۵۰۶؛ مسائل على بن جعفر، ص ۳۴۳؛ علل الشرائع ، ج ۲، ص ۶۰۵.

  • نام منبع :
    مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم حسني(ع) ج2
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 128980
صفحه از 394
پرینت  ارسال به