مى شود . شايد كسى را قدرت جمع و شرحش نباشد .
پس خداوند خواست اين خطه شريفه مجموع من حيث المجموع از بركات و ميامن آن پيغمبر جليل الشان الى يوم القيامة مَبعث انبياء و محطّ اولياء و ازكياء باشد .
حال كه اين بلاد تجزيه شده است باز در رى اظهار اسلام و آثار ايمان مى شود ، اگر چه مسلمين شهادتين مى خوانند و عقيده به خدا و رسول صلى الله عليه و آله وسلمدارند و اغلب بقاع كريمه و قباب عاليه كه حضرت احديت تعظيم و تكريم آن را خواسته است و هميشه هم معظم بوده اند در يد ايشان است و اهل شوكت را استيلائى نيست ، اما اسلام را جانى است و آن ايمان است و ظهور و بروز ايمان در تن ناتوان اسلام در خطّه ايران شده است و قبة الايمان در اعصار قديمه و قرون ماضيه اين حدود بوده است ، سيّما خِطّه و حدود رى كه در تواريخ عامه و خاصّه معلوم است كه يك وقتى هشتصد هزار خانه داشته است ، و علماء و حكماء وى افزون از حد و حصر بوده اند ، و از اطراف شدّ رحال مى كردند از اهل كلام و علماء اعلام و اقطاب ذوى الاحترام ، و مدارس علميّه خيريّه داشته است ، تمامت آنها از همان بنيان خيرى است كه در روز نخست پيغمبران عظام فرموده اند .
و بحمد اللّه تعالى آثار و ثمرات حاليّه اين زمان خجسته اوان از همان تربيتهاى حسنه است كه فرمودند و اكنون نتيجه داده است .
پس اين مقدمات براى اين بود كه ضمناً علمائى كه مدفون در رى شده اند از علماء و شعراء و حكماء و فقهاء و ادباء و اقطاب و اهل خيرى كه در زمان ائمه اطهار از شهر رى برانگيخته شده اند و از ايشان نامى برده مى شود در هر قطرى از اقطار كه مدفون هستند اسمى از ايشان در اين عنوان بنويسم ^۱ و يادى كنم تا بعضى بدانند از خاك رى چه قدر

حام ، و يكى يافث .
پس اراضى شرقيه از قبيل چين ^۱ و ماچين به يافث تفويض شد ، و اراضى غربيه را از مصر و حبشه و هند و شام به حام واگذار گرديد ^۲ ، شامات و جزائر و عراق عرب و عجم و فارس و خراسان را به سام عليه السلام مرحمت فرمودند كه هر يك اقامت نمايند و تعمير كرده تا توالد و تناسل شود .
و بعضى مورخين نوشته اند كه : كيومرث پسر سام بن نوح عليه السلام بود . پس شخص شريف سام متصدى اصلاح اين حدود گرديد ، و سام هم از اين دو تن ممتاز بوده است ؛ از آنكه مخلع به خلعت نبوت و مشرف به تشريف رسالت گرديد .

در مدح بلاد ايران و تربيت پيغمبر ذى شان و طبقات سلاطين عجم

پس اين پيغمبر جليل نبيل مواظب شد در تربيت كردن مملكت ايران ؛ از اين جهت ايران مجمع خيرات و منبع بركات گرديد ، و فيوضات حقه اش از ولايات ديگر افزون تر آمد ، و البته مربّى و مدبّر را در تدبير و تربيت مملكت مدخليت كليّه است .
و به بيان ديگر سلسله ملوك ايران منتهى به اصل نبوت مى شوند و در آخر الزمان هم آثار نبوت و ولايت از حدود ايران و اعاجم ظاهر مى شود ، چنانكه در فضل عجم به ذكر اخبار معتمده خوانندگان را بشارتى دادم و بيانات حقّه نمودم .
بناءً على ذلك ، حكماء و علماء و اهل فضل از حدود ايران بسيار برانگيخته شدند كه شرح احوال هر يك از معاصرين سلاطين ماضين على حده كتابى مبسوط و مدون