اوّل : ابوسعيد سهل بن زياد رازى است ، و از اصحاب حضرت هادى عليه السلام . شيخ طوسى
مفتخر گرديدند ، و جمعى ديگر هم از زمان غيبت صغرى بوده اند و نسبت ذاتى و خاكى ايشان از شهر رى و اطراف آن است . پس صحابى رازى نبوده است اما طبقه ثانيه كم است ليكن از طبقات ديگر فراوان ۱ :
1.جناب آقاى محمد حاجى تقى در مقاله اى كه تحت عنوان « محدثان و علماى امامى رى تا پايان قرن چهارم » نگاشته و در مجله علوم حديث ( ش ۱۲ صفحات ۱۲۶ ـ ۱۵۱ ) بچاپ رسيده تعداد ۸۸ نفر از محدثان شيعه و علماى اماميه را با ذكر مصادر آن برشمرده است . نتيجه گيرى كه وى در نهايت سعى مشكور خويش عنوان نموده قابل تقدير و پيگيرى وسيعترى است . حاجى تقى مى گويد : به نظر مى رسد فضاى مناسبى كه در فاصله زمانى براندازى امويان و روى كار آمدن عباسيان ، قيام زيد بن على عليه السلام و در پى آن ، قيام فرزندش يحيى در خراسان و حمايت گسترده ايرانيان از آنها ( از جمله شركت مردمانى از رى در قيام زيد ) ، تبليغات وسيع داعيان عباسى در فراخوانى به پيروى از آل محمّد صلى الله عليه و آله و نهايتاً قيامهاى شيعى ، همچون قيام عبداللّه بن معاويه ، زمينه بسيار مساعدى را براى گسترش تشيّع در ايران فراهم آورد . رى نيز از اين قاعده مستثنا نبود و ارتباط و پيوند اهالى رى با ائمه اماميه عليهم السلام كه در زمان امام باقر عليه السلام با وجود يك صحابى رازى ايجاد گرديده بود ، در سطح وسيعترى ادامه يافت و در زمان امام صادق عليه السلام تعداد صحابيان رازى به ده تن رسيد كه نشان از نفوذ تشيّع در اين شهر و پيدايش زمينه نشر افكار اماميه دارد . گزارشى از وجود حاكمى شيعى مذهب در رى در عصر امام كاظم عليه السلام كه شيعيان آن حضرت را تحت حمايت خود داشته است ، در كتاب « قضاء حقوق المؤمنين » ، تأليف قرن ششم هجرى وجود دارد . هر چند در اين كتاب ، نام اين حاكم ذكر نگرديده ؛ ولى در صورت صحت خبر ، وجود چنين شخصى در رأس حكومت شهر رى ، مى توانسته به پيشرفت فزاينده تشيّع در اين شهر ، بسيار كمك كند و موقعيّت مطلوبى را براى شيعيان فراهم آورد . مجموعاً پنج نفر از صحابيان امام كاظم عليه السلام ، رازى هستند كه با توجّه به محدوديت ها و فضاى بسته سياسى زمان و نوپايى نهال تشيّع در رى ، منطقى به نظر مى رسد . با ورود امام رضا عليه السلام به ايران و تصدّى ولايت عهدى مأمون و حمايت آشكار مأمون از عقايد معتزلى و شيعى ، تشيّع در تمامى مناطق ايران رشد وگسترش يافت . وجود يازده صحابى رازى در جمع اصحاب امام رضا عليه السلام ، زمينه مساعدى را براى نشر احاديث آن امام در رى فراهم ساخت و ارتباط اين شهر را با ائمه عليهم السلام ، به اوج خود رسانيد . در ميان اصحاب جواد الائمه عليه السلام به نُه صحابى رازى برمى خوريم ، پيوستگى ارتباطات اهل رى با ائمه عليهم السلام در زمان امام هادى عليه السلام به عمق يافتن اعتقادات شيعيان رى و استوارى تشيّع اماميّه در اين شهر انجاميد . از بين صحابيان امام هادى عليه السلام ، ده نفر رازى هستند كه با احتساب عبدالعظيم حسنى ( كه پناهنده شدن وى به اين شهر ، خود نشان از وجود يارانى وفادار به او و همچنين پايگاه قابل اعتماد شيعيان در اين شهر دارد ) به يازده نفر مى رسد . وجود يكى از نوّاب و وكلاى مورد وثوق امام هادى عليه السلام در رى ، خود دليلى بر اين مدّعاست . در زمان امام عسكرى عليه السلام كه به واسطه گسترش تشيّع در جهان اسلام ، امام شديداً تحت نظر بودند ( و حتى معتمد عبّاسى سعى داشت با كشتن فرزندى كه قرار بود براى امام به دنيا بيايد ، ريشه امامت را خشك كند ) تعداد صحابيان رازى امام به شش نفر مى رسد . در زمان غيبت صغراى امام زمان (عج) نيز دو تن كه يكى از نوّاب و وكلاى امام زمان است ( با نام محمد بن جعفر اسدى ) و ديگرى از مكاتبه كنندگان با امام ( با نام مخلّد بن موسى رازى ) ارتباط مستقيمى با ناحيه مقدّسه داشته اند . در مجموع ، شهر رى با احتساب ۴۴ صحابى ، بعد از شهر قم با حدود ۱۴۰ صحابى ، بالاترين ارتباط و پيوند را با ائمه اماميه عليهم السلام در سرزمين هاى شرقى خلافت داراست . شايد بتوان گفت كه : علّت اصلى نسبتهاى ناصبى گرى و افراطى گرى كه به مردمان رى در قرون مورد بحث داده مى شود ، نزديكى اين شهر به قم ( پايگاه تشيّع ) بوده است ؛ چرا كه در كنار مركز جهان تشيّع در قرن سوم ، وجود شهرى كه مردم آن غالباً سنّى مذهب بوده اند ، بيشتر نمود داشته تا شهرهاى بزرگ ديگر كه از مركز تشيع ، دور بوده اند . اما از لحاظ روند تكوين و گسترش تشيّع اماميه در شهر رى ، با تكيه بر شمار محدّثان در قرون يك ، دو ، سه و چهار ، بايد گفت : در قرن اوّل هجرى ، هيچ نشانى از تشيّع در رى وجود ندارد ؛ امّا از مجموع ۸۸ نفر محدّثان و صحابيان اهل رى ، سى نفر ( ۰۹/۳۴ درصد ) متعلّق به قرن دوم هجرى ، ۳۱ نفر ( ۲۲/۳۵ درصد ) متعلّق به قرن سوم هجرى و ۲۵ نفر ( ۴۰/۲۸ درصد ) متعلّق به قرن چهارم هجرى هستند . وى سپس در پانوشت مى افزايد : متأسفانه تاريخهاى محلّى رى كه مهمترين منبع اطلاعاتى در مورد بافت علمى شهر و نام و نشان علماى آن است ، از بين رفته اند . « كتاب رى » شيخ منتجب الدين ، دانشمند قرن ششم ، كلاً از بين رفته و فقط قسمتهاى كوتاهى از آن در « طبقات الشافعيه » سُبْكى و « لسان الميزان » ابن حجر آمده است ( ر . ك : مقالات تاريخى ، رسول جعفريان ، دفتر دوم ) . لذا شايد يكى از دلايل افت نسبى علماى قرن چهارم نسبت به قرن دوم و سوم در رى ، نابودى منابع اطّلاعاتى باشد و شايد در قرن دوم و سوم ، به دليل پيوند علما با ائمه عليهم السلام در كتب رجالى و غير آن ، نام ايشان بيشتر مضبوط مانده است .
