و يكى ديگر رفع استبعاد است براى كسى كه منكر مى شود تنعّم و عذاب اصحاب قبور را و مى گويد : از اين اجساد اثرى نيست ، ديگر چه نعمت و عقوبتى است .
و يكى ديگر خواب ديدن طريق قويمى است در اطلاع احوال اموات و سعادات و طاعات ايشان و طريق سخط و رضاى حق در حق مردگان .
و بر اين فقره نيز فوائد كثيره متفرّع است كه فايده كليّه آن خواب بيننده مائل به طاعت ^۱ و اظهار سعادت مى شود .
و اين فائده نصيحه اشرف اسباب و ابواب مفتوحه به رضا و ثواب است ، و اجلى الطاف غيبيّه الهيّه است در تحصيل رضاى حق و استخلاص از عقوبت و غضب اخروى دائمى .
چنانكه در كتاب « كافى » ^۲ است : مردى جسيم و با جمال از اهل باديه خدمت حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آله وسلمشرفياب شد و از معنى اين آيه كريمه سؤال نمود : « الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ * لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ لاَ تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللّهَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ »^۳ .
فرمودند : « مراد از بشرى كه براى مؤمنين و متقين است در دنيا همانا خواب است كه مؤمن مى بيند ، پس به آن بشارت مى دهد و خرسند مى شود » .
و ايضاً در تفسير « مجمع البيان » ^۴ است : مراد از بشرى رؤياى صالحه اى است كه مؤمن براى خود در دنيا مشاهده مى كند از ثواب و عقاب .
و در كتاب « جامع الاخبار » ^۵ مروى از امام عليه السلام است كه فرمودند : « وحى منقطع شد اما

او بوده است ^۱ .

در فوائد خواب ديدن است

پس بعد از اينكه انسان از خواب ديدن مطّلع بر غيوب ماضيه بشود ضررى ندارد ولىّ خدا در بيدارى آگاه بوده باشد بر آنچه موجود مى گردد .
و يكى ديگر انسان در خواب ديدن مغايرت نفس را با بدن و عدم اتحاد اين دو را مى داند ، و علم به جسد ديگر كه مشابه اين جسد محسوس است بهم مى رساند ، و رفع استبعاد بعضى از منكرين وجود حضرت بارى كه گفته اند خداوند موجود چگونه غايب است مى نمايد . پس بايد به حواس ظاهره مرئى و محسوس گردد .
و حديث حضرت صادق عليه السلام در « رساله اهليليجيه » در رفع شبهه طبيب هندى مشهور است .
و يكى ديگر خواب ديدن طريق و جدا نيست از براى تصديق قول شارع مقدّس در بقاء نفوس و عدم فناء آن بعد از هلاكت ابدان ؛ از آنكه مردمان بسيار پدران و مادران و فرزندان و خويشان خودشان را در خواب مى بينند ، و ايشان را امر مى نمايند در اخذ ذخائر و كنوز و اموال ، چون بيدار مى شوند همان قسم است كه گفته بودند . پس اين گونه واقعات و منامات دلالت دارند .
و فخر رازى مى گويد : إن وقت النوم يضعف البدن وضعفه ^۲ لا يقتضى ضعف النفس ، بل النفس تقوى عند النوم فتشاهد الاحوال وتطلع على المغيبات ، فيقوى الظن فى ان موت البدن لا يستعقب موت النفس ^۳ .