طاعت و معصيت نمايد .
قسم دوّم : آن است كه امر به معصيت نمايد .
قسم سوم : آن است كه آن بزرگوار را ببيند در حالت قيام و قعود و ركوب كه قولاً امر و نهى نفرمايد .
پس از اين مقالات معلوم است به مجرّد ديدن حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلمدر خواب فضل بيدارى ندارد ، بلكه اين حديث را علماء مخصّص كرده اند به امر طاعت و عبادت و اقبال به امور خيريّه نه اينكه در تمام حالات باشد .
و از اين بيان معلوم مى شود كه آن جناب را به حالات ديگر توان ديدن اگر چه از براى اين حديث بنا بر ملاحظه معنى تخصيص وجه ديگر منظور نظر است و مضمون حديث از اين قرار است : « من رآنى نائماً فكانما رآنى يقظاناً »^۱ يعنى : « هر كس مرا ببيند در حالتى كه خوابيده ام چنان است مرا در بيدارى ديده است » كه به عبارت اهل نحو « نائماً » حال است از براى آن جناب نه از براى آنكه مى بيند .
و ثمره اين ديدن آن است كه بيننده ادراك نبوى را در نوم و يقظه يكى بداند ، يعنى : همان قسمى كه آن بزرگوار را در بيدارى مدرك مى داند همان نحو معتقد شود .
بعبارة اخرى : خواب و بيدارى نبى و ولى على السّويّه است .

در خواب حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم است

امّا حديثى كه بعضى از اهل حديث نقل كرده اند : انه صلى الله عليه و آله غفا ^۲ ثم قام يصلّى من غير تجديد وضوء فسئل عن ذلك فقال : « انا لست كاحدكم تنام عينى^۳ولا ينام قلبى »^۴ از اخبار

و در كتاب « جامع الاخبار » ^۱ مرويست كه : حضرت نبوى صلى الله عليه و آله وسلمفرمودند : « من رآنى فى منامه فقد رآنى ، فانّ الشّيطان لايتمثل فى صورتى ولا فى صورة أحد من اوصيائي و لا فى صورة احد من شيعتهم » .
پس از اين حديث معلوم مى شود كه شياطين به صورت شيعه ايشان هم متصور نمى گردند اما ثمره ديدن حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم در خواب همانا ديدن آن بزرگوار است در بيدارى ، براى آن است كه فرمودند : « من رآنى فقد رأى الحقَّ »^۲ « هر كس مرا ببيند هر آينه حق را ديده است » .
و ديدن ائمه و اولاد مطهرين و صالحين از مؤمنين هم ديدن و تشرف به حضور حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلماست .
و بر اين حديث شروح و وجوه عديده قدماء از اهل علم نوشته اند از آن جمله علاّمه كراچكى در « كنز الفوائد » از مرحوم شيخ مفيد طاب ثراه نقل كرده است كه : ديدن مؤمن حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم يا يكى از ائمه را در خواب بر سه قسم است ، يعنى : آثار مرتبه آن بر سه قسم است :
اوّل : خوابى است كه صحيح است .
دوّم : خوابى است كه صحيح نيست .
سوّم : خوابى است بين صحّت و بطلان .
قسم اوّل : آن است كه بيننده را در خواب حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آله وسلم امر و نهى به