351
روح و ريحان ج4

روح و ريحان ج4
350

آحاد ۱ است و تكليف ظاهر نبوى صلى الله عليه و آله وسلم غير آن .
خلاصه بنا بر رسمى كه علماء اعلام در شرح احوال ائمه انام عليهم السلام داشته اند كه در ضمن ذكر مزار شريف ايشان بعضى از كرامات و منامات صحيحه نقل نمودند و چنانكه خاصةً خواب از براى بيننده طريقى به هدايت و صواب است ، نقل آنها را براى مردمان عموماً نيز سبب هدايت و ارشاد دانسته اند ، سيّما كافّه عوام كه نظر و همّتشان به اينگونه از كرامات و منامات است .
پس براى اينكه تأسّى به ايشان كرده باشم سيّما به علاّمه مجلسى طاب ثراه خوب است در اين مورد دو خواب و منام از منامات نوشته شود :

منام اوّل : در خوابى كه ديده اند حضرت صادق عليه السلام به زيارت حضرت عبدالعظيم عليه السلام تشريف فرما گرديد

در سال هزار و دويست و نود و پنج در ماه رجب المرجب كه داعى بر بام مسجد چهل ستون مسجد جامع طهران موعظه و ذكر مصيبت مى نمودم يكى از اجلاء سادات و طلاّب رشت كه در مدرسه كوچك جديد البناى نزديك خانه مرحوم حاجى شيخ محمّد طهرانى منزل داشت نقل نمود كه : چندى قبل در رؤيا ديدم حضرت صادق عليه السلام از طهران با جمعى از ياران و دوستاران به زيارت حضرت عبدالعظيم مى روند و نور جمال آن بزرگوار تمام فضاء و عرصه اين حدود را درخشنده و تابنده داشت . پس من هم با آن جماعت در خدمت بوده ، حضرت صادق عليه السلام به زاويه مقدّسه حضرت عبدالعظيم آمدم . آن بزرگوار امر فرمودند صندوق مطهر ۲ حضرت عبدالعظيم را برداشتند و چند نفر مأمور شدند آن

1.در چاپ سنگى : اخبار احاديث . آنچه درج كرديم به نقل از كنز و بحار مى باشد .

2.به مناسبت ذكرى كه از صندوق مطهر حضرت عبدالعظيم عليه السلام شد مناسب ديدم جهت تكميل مباحث كتاب و توجه دادن خوانندگان گرامى مطالبى را كه سيد محمد تقى مصطفوى ، رئيس اداره كل باستان شناسى در سال ۱۳۳۰ درباره آن نگاشته در اينجا متذكر شوم . مطالب وى در رساله اى با عنوان « آستانه حضرت عبدالعظيم » به سال ۱۳۳۰ در چاپ تابان به طبع رسيده است . در صفحه ۴ ـ ۸ مى خوانيم : صندوق مطهر حضرت عبدالعظيم عليه السلام علاوه بر جنبه تيمّن آن يكى از آثار صنعتى و تاريخى بسيار نفيس ايران بوده از لحاظ بزرگى و عظمت ظاهرى هم كم نظيراست . طول اين صندوق ۵۸/۲ متر و عرض آن يك متر و نيم و ارتفاع آن ۲۰/۱ متر بوده ، پايه ها و قيدهاى ضخيم و محكم صندوق آن از چوب عود است و آلت و لقط و شمسه ها و نيم شمسه هاى چهار جانب آن را نيز از چوب عود و فوفل و گردو ساخته اند . مانند عموم صندوقهاى اماكن متبرك داراى كتيبه هائى است مشتمل بر آيات قرآن مجيد و احاديث و جملاتى كه اطلاعات مفيد و مدارك تاريخى دربردارد . سطح فوقانى صندوق مشتمل بر صورت محرابى در وسط بوده كتيبه هائى به خط نسخ و ثلت برجسته در حواشى متن محراب دارد كه تمام آنها مربوط به سال ساختمان صندوق يعنى ۷۲۵ هجرى است و ذيلاً متن آنها را نقل مى نمايد . بر روى حاشيه پهن چهار طرف سطح فوقانى صندوق زيارت نامه شيوا و مختصر و مؤثر ذيل به خطّ ثلث برجسته خوانده مى شود . السلام عليك يا نبى اللّه ، السلام عليك يا ولى اللّه ، السلام عليك يا خليفة اللّه ، السلام عليك يا فلذة كبد رسول اللّه ، السلام عليك يا حجة اللّه على خير خلقه ، السلام عليك يا امام المتقين ، السلام عليك يا امام المسلمين ، السلام عليك ايها الغايب الحاضر ، السلام عليك ايها الشاب المعمر ادركنى وخذ بيد ولايى (در مقاله : خذو بيدو لاى ) . بر حاشيه باريكتر كه در حاشيه فوق محاط گرديده است پس از ذكر بسم اللّه الرّحمن الرّحيم آيات شريف «قل اللهم مالك الملك» تا «و الى اللّه المصير» ( آيات ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ سوره آل عمران ) به خط ثلث برجسته ولى كوچكتر از كتيبه قبلى مرقوم رفته ، و در قسمت آخر آن هم اين دو قسمت از دو آيه مجزاى قرآن مجيد نوشته شده است : «وما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل» و «انه من سليمان وانه بسم اللّه الرحمن الرحيم» . در وسط سطح فوقانى مرقد روى لوحه پائين قسمتى شبيه به محراب صلوات كبير يعنى صلوات بر چهارده معصوم به وجهى مختصر مرقوم گرديده است . روى لوحه مستطيل شكل كه در موقع تعمير غير موزونى از صندوق بر آن نصب شده است اين جملات را به خط نسخ نامرغوب حك نموده اند : «سلام على آل ياسين انا كذلك نجرى المحسنين» تمت . بر بدنه هاى چهار جانب صندوق روى حاشيه هائى كه در چهار طرف هر چهار بدنه تعبيه شده است دو كتيبه به خط نسخ زيباى مخصوص عهد مغول نوشته اند : يكى كتيبه اى است كه از گوشه بالاى طرف راست سمت بالاتر ( يعنى گوشه بالائى جنوب غربى ) شروع مى شود و بر حاشيه بالائى چهار ضلع صندوق دور مى زند و دنباله آن در تمام اطراف بدنه جنوبى صندوق ادامه پيدا مى كند و در گوشه بالاى ضلع چپ همان بدنه ختم مى شود . اين كتيبه حاوى اطلاعات مفيد و شامل عبارات زير مى باشد : بسم اللّه الرحمن الرحيم امر بترتيب هذا البرئة الشريفة والروضة المنيفة والمشهد المقدس والمرقد المنور للسيد الاعظم الاجل المعظم جلال آل طه و ياسين حبل اللّه فى الارضين سراج الملة والدين عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن الحسين بن زيد بن الحسن بن على بن ابى طالب عليهم الصلاة والسلام باشارة المولى الصاحب الاعظم ومفخر الحاج الحرمين (كذا) دستور العهد خواجه نجم الحق والدين محمد بن المولى الصاحب الاعظم سلطان الوزرا كهف الحرمين دستور الخافقين خواجه عز الحق والدنيا والدين محمد بن محمد بن منصور القوهدى اعز اللّه انصاره وطاب مثوى آبائه العظام واجداده الكرام ورزقه اياماً شفاعة امير المؤمنين واولاده المعصومين الطيّبين . كتيبه ديگر بر روى چهار بدنه صندوق مزبور در حاشيه هائى كه به ترتيب بر جنبين و پائين اضلاع غربى و شمالى و شرقى صندوق دور مى زند به همان ترتيب به خط نسخ بطور برجسته نوشته شده شامل آية الكرسى بتمامه يعنى آيات ۲۵۵ و ۲۵۶ و ۲۵۷ سوره بقره مى باشد و پس از كلمات «هم فيها خالدون» كه انتهاى آيه شريف مزبور باشد اين كلمات مرقوم رفته است . تحريراً فى شهور سنة خمس و عشرين و سبعمائة ، عمل يحيى بن محمد الاصفهانى . مطابق اين كتيبه ها معلوم مى شود خواجه نجم الدين محمد كه از وزراء عهد خود بشمار مى رفته است در سال ۷۲۵ هجرى كه مصادف با هنگام پادشاهى سلطان ابو سعيد خان ( ۷۱۶ تا ۷۳۶ هجرى ) شهريار معروف سلسله ايلخانيان يعنى سلاطين مغول بوده بانى بقعه و صندوق مرقد حضرت عبدالعظيم عليه السلام والصلاة شده است ، و احتمال قطعى مى رود كه بنياد اصلى حرم فعلى حضرت عبدالعظيم و قسمت پائين بناى حرم باقيمانده همان بنا باشد كه بر بالاى آن براى احداث گنبد زرين و بارگاه فعلى قسمتهاى لازم را افزوده استادان آئينه كار و گچ بر و مقرنس ساز درون آن را زينت بخشوده اند . صندوق فوق كه فعلاً قديمى ترين و مهمترين نفائس آستانه حضرت عبدالعظيم است از سال ۷۲۵ به بعد مرمت نيافته ، تنها در قرن اخير تعمير مختصر و غير ماهرانه در آن نموده بودند كه لوحه مستطيل كوچك در طرف پائين محراب سطح فوقانى صندوق به شرح سابق الذكر نمونه مهم آن است و بر روى يكى از ربع شمسه ها در يك گوشه ضلع شمالى صندوق هم اين عبارت را به وجهى ناقص با خط كاملاً عاميانه نوشته اند : بندگان شكسته بود درست كرد عمل استاد على بن محمد ( گل )پايگانى . صرف نظر از اين تعمير ناقص و بد در طول مدت ششصد و چهل و اند سال صندوق مزبور مرمت نشده بود و در نتيجه قسمتهايى از منبت كارى عالى آن ريخته و از ميان رفته قسمتهايى كه چوب گردو بود طعمه موريانه شده بود تا اينكه دو سال و نيم قبل استاد هنرمند حاج محمد صنيع خاتم كه اطاق خاتم كاخ مرمر نمونه اى از هنرمندى اوست و مدت هفت سال هم در عتبات مشغول مرمت اساسى صندوقهاى مشاهد متبركه بود ، و حقيقتاً به بهترين وجهى آثار شهرياران ايرانى و هنرمندان اين مرز و بوم را در عتبات مقدسه شيعيان احياء نمود به تعمير اين صندوق مهم و تاريخى همت گماشت و موجبات اين امر مهم را بوجهى كه اداره آستانه حضرت عبدالعظيم بتواند پيشنهاد و نظريات او را عملى نمايد فراهم ساخت و بوسيله استادان فن قسمتهاى ريخته و از ميان رفته صندوق را تعمير كرد ، و گرد و غبار چندين قرن را از درون منبّت كاريهاى عالى و ظريف آن زدود و بوسيله آب و چوبك مختصرى محلول اسيد سولفوريك ( جوهر گوگرد ) صندوق مطهر را شست و شو داد و با آغشتن آن به روغن سندروس ( بر وزن اندرون ) كه مخصوص كارهاى هنرى قديمى بوده تنها معدودى هنرمندان استادكار سابق به طرز تهيه و چگونگى مصرف صحيح آن وقوف دارند جلا و روشنائى مخصوص به نوشته ها و تزيينات صندوق داد و حاشيه هاى خاتم كارى اعلى بر لبه صندوق و در كنار كتيبه هاى تاريخى آن و دور شمسه ها يعنى گلهاى ستاره شكل وسط بدنه هاى صندوق نصب نمود . اين اثر مذهبى و تاريخى يكى از مهمترين بقاع متبرك ايران را به نحو احسن تعمير و احياء كرد و روح جديدى بدان بخشيد كه اكنون درون جعبه آئينه فلزى با شيشه هاى ضخيم در وسط ضريح مطهر قرار مى گيرد و چشم و دل زائرين با ايمان و طواف كنندگان مرقد پاك حضرت عبدالعظيم عليه السلام را بيش از پيش روشن مى سازد .

  • نام منبع :
    روح و ريحان ج4
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشكوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 152354
صفحه از 400
پرینت  ارسال به