393 / 15 . تاريخ رى (عربى)

از : منتجب الدين ابوالحسن على بن عبيدالله ابن بابويه رازى (قرن 6ق)

يكى از كتابهاى منتجب الدين« تاريخ رى» است كه متاسفانه هم اكنون جزو كتب مفقوده به شمار مى رود . عبدالكريم بن محمد رافعى قزوينى (623ق) شاگرد شيخ منتجب الدين در كتاب التدوين ، علت اين امر را فوت نابهنگام مؤلف ذكر كرده و مى نويسد :«كان يسود تاريخا كبيرا للرى فلم يقض له نقله الى البياض و اظن ان مسودته قد ضاعت بموته .» ^۱
اما پذيرش اين سخن ، سخت است زيرا سبكى (771ق) و ابن حجر عسقلانى (852ق) در كتابهاى خود مواردى از تاريخ رى نقل مى كنند .
سبكى در جزء چهارم «طبقات الشافعية» ، در ذكر رجالى كه ميان سالهاى پانصد و ششصد هجرى مى زيسته اند ، چنين آورده است :«سعد بن محمد بن محمود بن محمد بن أحمد ، ابوالفضائل المشاط ، فقيه متكلم واعظ مفسر مذكر عارف بالمذهب و الخلاف ، ذكره على بن عبيدالله بن الحسن صاحب تاريخ الرى فى كتابه . . .» ^۲
اما بيش از سبكى ، شهاب الدين احمد بن على بن حجر عسقلانى (852ق) در كتاب «لسان الميزان» به نقل از تاريخ رى شيخ منتجب الدين رازى مبادرت ورزيده است .از ملاحظه اين مقدار نقليات به نظر مى رسد كه يا همه كتاب تاريخ رى به دست ابن حجر نرسيده يا آن كه اصلِ كتاب ناقص بوده و با فوت مؤلف تكميل نشده است . زيرا در كتاب لسان الميزان فقط در حروف الف و سين و عين و ميم از تاريخ رى نقل شده و همين مطلب ، اين احتمال را تقويت مى كند .
در هر صورت مواردى را كه ابن حجر از تاريخ رى نقل كرده بدين شرح است:
ج 1 ، ص 183 :« ابراهيم بن على بن عيسى الرازى ، ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال شيخ من الشيعه . . .»
ج 1 ، ص 190 :« ابراهيم بن القاسم بن على بن حسن بن ابى بكر بن هارون بن نفيع السكاكى . ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان من شيوخ المعتزلة . . .»
ج 1 ، ص 206 :« ابراهيم بن محمد بن على بن عبس بن الحسن بن سليمان بن ندير بن ابى ايوب ابوالمعالى الانصارى . . . قرأت فى تاريخ الرى لابى الحسن بن بابويه و قال روى لنا عنه عمر بن على بن الحسن البلخى . . .»
ج 1 ، ص 219 :« ابراهيم بن هاشم بن الخليل ابواسحاق القمى ، اصله كوفى . . . قال ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى : قدم الرى مجتازا . . .»
ج 1 ، ص 238 :« احمد بن ادريس الفاضل ابوعلى القمى الاشعرى . . . و ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى و نسبه فقال . . .»
ج 1 ، ص 241 :« احمد بن اسماعيل بن احمد بن محفوظ البستى ، ابوالحسن الواعظ . ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان متكلما على مذهب المعتزلة .»
ج 1 ، ص 267 :« احمد بن حمدان بن احمد الورساهى ، ابوحاتم الليثى . ذكر
ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان من اهل الفضل . . .»
ج 1 ، ص 340 :« احمد بن على بن ابراهيم بن هاشم بن الخليل القمى ، ابو على ، نزيل الرى ، ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 1 ، ص 340 :« احمد بن على بن ابى الخضيب الأبارى ، ابوالعباس ، ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان من غلاة الشيعة . . .»
ج 1 ، ص 340 :« احمد بن على بن الحسن بن شاذان القمى ، ابوالعباس ، ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 1 ، ص 410ـ411 :« احمد بن محمد بن نصر الرازى السمسار ، ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 3 ، ص 49 :« سعيد بن محمد بن حسن بن حاتم النيسابورى ، ابورشيد . ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال روى عن ابى عمرو بن حمدان . . .»
ج 3 ، ص 55 :« سعيد بن هبة الله بن الحسن بن عيسى الراوندى ، ابوالحسين ، ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال : كان فاضلا . . . مات فى ثالث عشر شوال سنة ثلاث و سبعين و خمسمائة .»
ج 3 ، ص 56 :« سعيد بن وجيه بن طاهر بن محمد الشحامى ، ابوعبدالرحمن ، ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى و قال قدم الرى سنة خمس و سبعين و خمسمائة . . .»
ج 4 ، ص 100 :« عبدالواحد بن على بن الحسين بن على بن عيسى . . . ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى .»
ج 5 ، ص 53 :« محمد بن احمد بن على الفارسى ، ابوعلى الفتال . ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان من شيوخ الامامية . . . و مات سنة ثمان و خمسمائة .»
ج 5 ، ص 90 :« محمد بن اسماعيل الرازى . ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 5 ، ص 96 :« محمد بن بحر بن سهيل السينانى السجستانى . ذكره الحسين [؟ كه صحيح آن ابوالحسن است ].بن بابويه فى تاريخ الرى و قال شيخ من شيوخ السنة . . .»
ج 5 ، ص 96 :« محمد بن بحر الاصبهانى ابومسلم صاحب التفسير و ذكره ابوالحسين] ؟] بن بابويه فى تاريخ الرى و قال كان على مذهب المعتزلة . . .»
ج 5 ، ص 383 :« محمد بن مقاتل الرازى . . . فذكره ابوالحسين] ؟] بن بابويه فى تاريخ الرى فقال . . .»
ج 5 ، صص 78ـ79 :« محمد بن اسحاق بن عاصم البراد الرازى ، ابوعاصم ، . . . ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 5 ، ص 94 :« محمد بن ايوب بن هشام الرازى . . . ذكره ابوالحسين] ؟] بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 5 ، ص 100 :«محمد بن بشير السوسنجردى ، ابوالحسين . ذكره ابوالحسين [؟ ]بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»
ج 5 ، ص 110 :«محمد بن جرير بن رستم ، ابوجعفر الطبرى . رافضى . . . و قد ذكره ابوالحسن بن بابويه فى تاريخ الرى بعد ترجمة محمد بن جرير الامام فقال هو الآملى قدم الرى . . .»
ج 5 ، ص 112 :«محمد بن جعفر بن محمد القصار الرازى ، ابوجعفر . و ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال شيخ من مشاهير الشيعة . . . و مات سنة ست و اربعين و خمسمائة .»
ج 5 ، ص 114 :«محمد بن جعفر بن محمد بن احمد بن بطر السلمى المؤدب ، ابوجعفر . ذكره ابن بابويه فى تاريخ الرى و قال . . .»
ج 5 ، ص 388 :«محمد بن مندة الاصبهانى نزيل الرى . . . و ذكره ابوالحسين [؟ ]بن بابويه فى تاريخ الرى . . .»