كسانى داراى اين توانمندى هستند كه داراى ديده بصيرت باشند و اعماق جانشان با نور بصيرت ، روشن شده باشد.
اين نورانيت ، علاوه بر اين كه شناخت سنّت صحيح را براى پژوهشگر آسان مى سازد ، زمينه ساز قدرت استنباطِ درست احكام الهى از قرآن و سنّت نيز هست و اين ، همان نيروى قدسى الهى است كه از نگاه شهيد ثانى ، علاوه بر فقه و اصول و ساير علوم مقدّماتى ، شرط استنباط احكام است. ^۱ ايشان ، پس از تبيين اقسام علوم شرعى و ترتيب لازم براى تحصيل آن ، تنها آموزش علوم مقدّماتى اجتهاد را براى استنباط احكام و ردّ فروع بر اصول ، كافى نمى داند و مى نويسد :
ولا يكفى ذلك كلّه إلاّ بهبة من اللّه تعالى إلهيّة وقوّة منه قدسيّة توصله إلى هذه البغية ، وتبلّغه هذه الرتبة ، وهى العمدة فى فقه دين اللّه تعالى ، ولا حيلة للعبد فيها ، بل هى منحة إلهيّة ونفحة ربّانيّة يخصّ بها من يشاء من عباده ، إلاّ أنّ للجدّ والمجاهدة والتوجّه إلى اللّه تعالى ، والانقطاع إليه أثرا بيّنا فى إفاضتها من الجناب القدسى : «وَ الَّذِينَ جَـهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ»^۲ . ^۳

مجعول بودن آنها مقطوع يا مظنون است ، نيايد و از سوى ديگر ، پژوهشگر بتواند در ابواب مختلف ، نوعى اطمينان به صدور پيدا كند ؛ امّا مسئوليتِ تك تكِ احاديث ، با مصادر آنهاست.

چهار. بصيرت

يكى از پيش نيازهاى مهم حديث شناسى در كنار تخصّص هاى سه گانه اى كه شرح آن گذشت ، بصيرت است . پژوهشگر ، براى درك دقيق مفاهيم سخنان اهل بيت عليهم السلام ، علاوه بر علم رجال و درايه و توان نقد و ارزشيابى حديث ، نياز به نورانيت ذهن و دل و جان دارد. به فرموده امام على عليه السلام ، سخن حق و درست ، نور است:
إنَّ عَلى كُلِّ حَقٍّ حَقيقَةً، وعَلى كُلِّ صَوابٍ نوراً .^۱همانا براى هر حقّى حقيقتى است ، و هر درستى ، نورانيتى دارد .
سخنان خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله به دليل اتّصال به سرچشمه وحى ، چيزى جز حق و صواب نيستند و از اين رو ، چنان كه در حديث ثقلين آمده ، تا هنگام قيامت ، در كنار قرآن براى امّت اسلامى نورافشانى مى كنند . در زيارت «جامعه كبيره» ـ كه از امام هادى عليه السلام روايت شده است ـ در توصيف اهل بيت عليهم السلام آمده:
كَلامُكُم نورٌ .^۲سخن شما نور است .
بى شك ، هر كس نمى تواند نور كلام اهل بيت عليهم السلام را ببيند و از اين طريق ، صدق و يا كذب سخنانى را كه به آنان نسبت داده مى شود ، تشخيص دهد . تنها