4 . اختصار

يكى ديگر از ويژگى هاى دانش نامه حديثى مطلوب،اين است كه در عين جامعيت، تا آن جا كه امكان دارد ، خلاصه و مختصر باشد . حذف احاديث مشابه و آوردن نشانى ها و اختلافات آنها در پاورقى ، اين هدف را تأمين مى كند و در اين صورت ، محقّق در كوتاه ترين فرصت ممكن ، مى تواند به مقصد پژوهشى خود ، نايل آيد.

5 . نقد ، ارزشيابى و جمع بندى

ويژگى هاى چهارگانه اى كه بدانها اشاره شد ، زمينه نقد و ارزشيابى سند ، متن و محتواى حديث را به طور كامل ، فراهم مى سازد. اكنون ، كارشناسان حديث ، به آسانى مى توانند با نقد و بررسى احاديث مربوط به هر موضوع ، درباره ميزان صحّت و سقم احاديث مربوط به آن ، اظهار نظر كنند و جمع بندى خود را از ديدگاه اسلام درباره آن ، ارائه نمايند ؛ امّا براى بهره بردارى بهتر و آسان ترِ عموم پژوهشگران در سطح جهان ، از دانش نامه هاى حديثى ـ به استثناى احاديثى كه كاربرد تخصّصى ويژه اى دارند (مانند احاديث فقهى) ـ لازم است جمع بندى مورد نياز عموم ، به عنوان «درآمد» به هر موضوع ، افزوده گردد.

6 . نمايه سازى

يك حديث ، گاه حامل چندين پيام براى رشته هاى مختلف علوم است ، به گونه اى كه براى انتقال آنها لازم است بارها در موضوعات مختلف ، بلكه در يك موضوع ، تكرار شود . اين اقدام ، سبب مى گردد حجم دانش نامه ، غير منطقى و مراجعه به آن ، خسته كننده و ملالت آور گردد . علاوه بر اين ، دريافت پيام هاى دقيق احاديث براى عموم پژوهشگران ، دشوار است ؛ بلكه در بسيارى از موارد ، امكان پذير نيست.
نمايه سازى براى پيام هاى حديث ، همراه با برنامه نرم افزارى براى نمايه ها ، علاوه بر حلّ اين مشكل ، كاربرد احاديث را در بسيارى از رشته هاى علوم و فنون ، تا بى نهايتْ افزايش مى دهد.

همانا دين خداى متعال را تنها آن كس مى تواند يارى برساند كه به همه جوانب آن ، احاطه داشته باشد (از هر سو آن را پاسدارى كند) .
اين حقيقت ، در كلام امام على عليه السلام چنين بازگو گرديده است:
إنَّمَا المُستَحفِظونَ لِدينِ اللّهِ هُمُ الّذينَ أقامُوا الدّينَ، ونَصَروهُ، وحاطوهُ مِن جَميعِ جَوانِبِهِ . ^۱
گماشتگان بر پاسدارى از دين خدا ، آن كسانى هستند كه دين را برپا داشتند و آن را يارى دادند ، و از هر سو به پاسدارى از آن پرداختند.
تحقيقِ جامع ، كه مقدّمه جامع نگرى دينى است ، بدون جامعيت منبع تحقيق ، ميسّر نيست . از اين رو ، پژوهشگر دينى در هر موضوع ، نياز به منبعى دارد كه جامع همه متون مربوط به آن موضوع باشد .
بنا بر اين ، يكى از ويژگى هاى مهم دانش نامه حديثى مطلوب ، آن است كه جامع همه احاديثى باشد كه در زمينه هاى مختلف از پيشوايان دين به ما رسيده است و حتّى اگر سخنى به ناروا نسبت به آنان داده شده ، بايد تحت عنوان مربوط ، طرح شده ، نادرستى آن اثبات گردد.

3 . موضوع بندى درختى

دانش نامه حديثى براى اين كه كارآيى لازم را داشته باشد ، علاوه بر جامعيت ، بايد به صورت درختى موضوع بندى شود ، بدين معنا كه احاديث مربوط به يك موضوع ، دسته بندى شوند و دسته هاى مختلف ، بر اساس يك سير منطقى و منظّم از كلّى به جزئى در كنار هم قرار گيرند .
تنظيم و چينش صحيح و منطقىِ احاديثِ مربوط به يك موضوع ، علاوه بر تسهيل دستيابى به متون اسلامى ، زمينه را براى فهم دقيق معانى آنها آماده مى سازد .