فقرات پيشين كه براى توضيح روش استخراج آورديم ، حاكم است.
براى مثال ، اگر راوى يا مروىٌّ عنه در دو يا چند منبع ، يكى باشد ، در اين هنگام ، اين منابع را به صورت پياپى مى آوريم و در پى آن ، يكى از اين دو تعبير را به كار مى بريم : «كلاهما عن (در هر دو منبع از)» و «كلّها عن (همه آنها از)» ؛ و چنانچه مرجع ضمير ، موجب اشتباه گردد ، به جاى آن ، تعداد منابع هم سخن در اين باره را ذكر مى كنيم . براى مثال آورده ايم: «و الثلاثة الأخيرة عن الإمام الباقر عليه السلام (سه مورد آخر ، از امام باقر عليه السلام )».
22 . سعى مى كنيم از كتاب هايى كه انتساب آنها به اهل بيت عليهم السلام معلوم نيست ، زياد نقل ننماييم . با اين حال ، چنانچه حديثى را از اين گونه كتاب ها انتخاب كنيم ، در ابتداى حديث ، به اين ترديد در نسبت كتاب به امام عليه السلام ، اشاره مى كنيم ؛ مثل : الديوان المنسوب إلى الإمام علىّ عليه السلام ، الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام ، التفسير المنسوب إلى الإمام العسكرىّ عليه السلام ، مصباح الشريعة ـ فيما نسبه إلى الإمام الصادق عليه السلام ـ .
23 . معيارِ آوردن نام مروىٌّ عنه يا راوى ، بدين گونه است :
الف ـ در ابتداى هر حديث ، نام مروىٌّ عنه را مى آوريم ، مگر آن كه راوى در حديث ، نقش داشته باشد ، به طورى كه جز با آوردن نام او ، حديث ، مفهوم درست خود را پيدا نمى كند . در اين صورت ، ابتدا نام راوى را مى آوريم و سپس ، نام مروىٌّ عنه را . از آن جا كه به اقتضاى شيوه تدوين و نگارش ما ، در ابتداى حديث ، نام مروىٌّ عنه آورده مى شود و اگر نام مروىٌّ عنه آورده نشود ، نام مأخذ آورده مى شود ، لذا در چنين حالاتى ، نام مأخذى كه متن از آن نقل شده است ، مى آيد و سپس ، نام راوى .
ب ـ به سبب تعدّد القاب پيامبر بزرگوار و اهل بيت گرامى اش ، و نام ها و كنيه هايى كه براى آنها به كار مى رود، فقط يكى از آنها گزينش شده تا با يك

از فلان عبارت تا فلان عبارت وجود ندارد)» ، «بزيادة كذا بعد كذا (با افزونى عبارت فلان بعد از فلان كلمه)» ، «بزيادة كذا فى آخره (به افزونى فلان عبارت در پايان آن)» .
چنانچه در برخى منابع ، عبارت كاملى از ابتداى حديثى كه در متن آمده ، حذف شده باشد ، با عبارت «ليس فيه صدره (در اين منبع ، صدر حديث نيامده)» به اين اختلاف ، اشاره كرده ايم ؛ امّا اگر عبارت محذوف ، كامل نباشد ، آن را با اين عبارت ، خاطرنشان كرده ايم: «وليس فيه صدره إلى كذا (در اين منابع ، از آغاز حديث تا فلان كلمه نيامده است)» .
اگر اين كاستى در آخر حديث و يك جمله كامل باشد ، آن را با اين عبارت توضيح داده ايم : «و ليس فيه ذيله (در اين منبع ، پايان حديث نيامده است)» ؛ ولى اگر يك جمله كامل نباشد يا چند جمله باشد ، آن را با اين عبارت خاطرنشان ساخته ايم : «و ليس فيه ذيله من كذا إلى كذا (در اين منبع ، بخش پايانى حديث ، از فلان كلمه تا فلان كلمه ، نيامده است)» .
21 . هر كلمه يا عبارتى كه بعد از يك مصدريابى آمده ـ خواه براى بيان نام راوى باشد ، يا براى بيان اختلاف و يا تعبير «نحوه» ـ فقط به آن مصدر مربوط مى شود ، مگر آن كه همراه با يكى از اين الفاظ ، آمده باشد : «كلاهما (هر دو منبع)» ، «كلّها (همه منابع)» ، «فيهما (در اين دو منبع)» و «فيها (در همه اين منابع)» . در اين صورت ، به منابع پيش از خود نيز برمى گردد.
گفتنى است كه هر گاه دو استخراج از يك منبع بيايد ، هر يك از آن دو ، استخراج مستقلى به شمار مى آيد و آنچه گفتيم ، درباره آن نيز جارى است.
نيز بايد دانست كه به كار بردن واژگان پيشين ، گاه ما را وا مى دارد كه ترتيب منابع بر حَسَب اعتبار آنها را رعايت نكنيم . بنا بر اين ، اين فقره از توضيحات ، بر