پژوهشيان و متفكران اسلامى بازتابى گسترده داشته است. ^۱
به هر حال، دو گزارش درباره چگونگى كتابت معارف تفسيرى با املاى رسول اللّه صلى الله عليه و آله و كتابت على عليه السلام را مى آورم كه براى ورود در بحث از چگونگى «مصحف على» بسيار تعيين كننده است. على عليه السلام فرمود:
هر آيه اى كه نازل مى شد، پيامبر صلى الله عليه و آله شيوؤ قرائت آن را به من مى آموخت. آن گاه املا مى كرد و من مى نوشتم. سپس تأويل تفسير، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه آن را مى آموزانيد و دعا مى كرد كه آن حقايق را دريابم و حفظ كنم و من پس از آن هيچ گاه آنچه را كه دريافتم، فراموش نكردم.^۲
حضرت امام صادق عليه السلام فرموده اند كه على عليه السلام فرمود:
از كتاب الهى از من بپرسيد . به خداى سوگند ! رسول اللّه صلى الله عليه و آله شيوه قرائت و تأويل تمام آيات الهى را چه آنچه در شب نازل شده است و چه روز، به هنگام حركت و يا در منزل، به من آموزاند.
ابن كواء گفت: اى اميرمؤمنان، حتى آنچه را نازل مى شد و تو نبودى؟!
امام فرمود: رسول اللّه صلى الله عليه و آله آنچه را نازل مى شد و من غايب بودم، نگاه مى داشت تا به محضرش مى رسيدم. آن گاه شيوه قرائت آن را به من مى آموزاند، و مى گفت : هان على! خداوند فلان و فلان آيه را به من نازل كرد، [اكنون كه خواندى] تأويلش هم چنين و چنان است، بدان. پس تنزيل و تأويل آيات را به من تعليم مى داد.^۳
اين دو گزارش از جهات مختلفى شايان توجه است كه بدان خواهيم پرداخت. اكنون و در پى آنچه آهنگ گزارش و استوارسازى آن را داريم بياوريم كه بى گمان على عليه السلام كه براساس نصوص ياد شده نگارنده و ثبت و ضبط كننده آيات الهى بود ، جمع كننده آن نيز بود كه در منابع تاريخى و روايى از آن به «مصحف على» ياد مى شود. نصوصِ نشانگر اين حقيقت بسى فراوان تر از آن است كه امكان گزارش آن در اين مجال باشد. ابن نديم در الفهرست فصلى گشوده است براى يادكرد جمع آورندگان