ميراث مكتوب علوی - صفحه 97

قرآن پژوه معاصر حضرت آيت اللّه معرفت نيز بر اين باور رفته و ضمن شمارش چگونگى هاى مصحف امام على عليه السلام نوشته اند:
... ترتيب نزولى آن، به گونه اى كه آيه آغازين بر بعدى مقدم بوده است؛ با چينشى در نهايت دقت. ۱
قرآن پژوه ارجمند، روانشاد دكتر محمود راميار نوشته اند:
در اين كه مصحف على عليه السلام از نظر ترتيب سوره ها با قرآن موجود مغاير و متفاوت بوده، گفتگويى نيست، و در اين كه اضافاتى هم در مصحف على عليه السلام بوده، حرفى نيست؛ اما اين اضافات را مى دانيم كه جزء قرآن نبوده است... . ۲
محقق عاليقدر حضرت سيد جعفر مرتضى عاملى ، پس از گزارش تفصيلى نصوص موضوع ، نوشته اند:
از نصوص گزارش هاى گونه گون چنين برمى آيد كه مصحف على عليه السلام با ويژگى هاى ذيل از مصاحف ديگر ممتاز بود:
1 . بر اساس نزول سامان يافته بود ؛
2 . آيات منسوخ مقدم بر آيات ناسخ بود ؛
3 . تأويل برخى آيات به تفصيل نگاشته شده بود ؛
4 . تفسير برخى آيات به گستردگى بر اساس تنزيل [يعنى وحى الهى = تفسير وحيانى ]نگاشته شده بود ؛
5 . مشتمل بود بر محكم و متشابه ؛
6 . هيچ چيز از آن فرو نيفتاده بود، حتى يك الف و لام؛ و چيزى بر آن افزون نشده بود ؛
7 . نام هاى بسيارى از اهل حق و باطل در ضمن تفسير آيات گزارش شده بود ؛
8 . تمامت آن به املاى رسول اللّه صلى الله عليه و آله و خط على عليه السلامبود ؛
9 . در موارد بسيارى «رازها از پرده برون افتاده بود» و مواضع شخصيت ها (مهاجران و انصار) برنموده شده بود و چگونگى تعامل آنها با روند آموزه اسلامى نموده شده بود. ۳
اين ويژگى ها در پژوهش هاى معاصران در هر جايى كه از «مصحف» مولا سخن رفته است ، با اندكى تفاوت آمده است؛ و اين همه به واقع مستند بر برخى گزارش هاى كهن و موجود در منابع

1.التمهيد، ج ۱، ص ۲۹۲.

2.تاريخ قرآن، ص ۳۷۹.

3.حقايق هامة حول القرآن الكريم، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱. بحث علامه سيد جعفر مرتضى به لحاظ جمع نصوص ، قابل توجه است و نيز تأمل وى در واژه «هكذا أنزلت» و... گو اين كه بدانچه ما بدان پرداخته ايم ، تفطّن نيافته اند. به هر حال ، پژوهش وى خواندنى است.

صفحه از 103