در كتاب تفسير القرآن بالقرآن به عنوان كسانى كه به صراحت به اين مسأله پرداخته و درباره اش قلم زده اند نام برد. ۱
2. نوگرايان
اين جريان با تأثيرپذيرى از خاور شناسان و مطالعات آنان در ضمن اظهار اعتقاد به حجيت حديث و خبر واحد، بر ميراث حديثى بر جاى مانده ايرادهاى جدى گرفته اند.
برخى از كسانى كه چنين نگرشى دارند، عبارت اند از:
2 ـ 1. رشيد رضا (م 1354ق). رشيد رضا از يك سو بر نقد متن در تفسير المنار و برخى از نوشته هايش تأكيد مى ورزد و از ديگر سو به وجود روايات جعلى و اسرائيليات تأكيد داشته، راويانى چون وهب بن منبه و كعب الاحبار را به شدت مورد انتقاد قرار مى دهد و روايات آنان را ساختگى مى شمارد. ۲
همين ديدگاه، سبب انتقاد بر او و نقد ديدگاه هايش شد و در مجله المنار از سوى عبدالرحمن الجمجوبى مورد محاجه و نقد قرار گرفت. ۳ البته وى نيز، به تفصيل، از عقيده خود دفاع كرده، به انتقادها پاسخ گفت.
2 ـ 2. احمد امين (م 1954م). احمد امين در دو كتاب ضحى الاسلام و فجر الاسلام ۴ اهتمام جدى به نقد متن دارد و معتقد است كه بايد در پرتو مطالعات تاريخىِ درست به نقد روايات پرداخت.
2 ـ 3. محمود ابو ريّه (م1979م). ابوريه دو كتاب مستقل در تبيين ديدگاه هاى خود منتشر كرده است؛ يكى كتاب اضواء على السنة النبوية أو دفاع عن الحديث ـ كه اولين بار در سال 1957م /1377ق ،به چاپ رسيده ـ و ديگرى كتاب ابو هريرة شيخ المضيرة كه به سال 1963م، منتشر شده است. ۵
وى آرايى نو در اين دو اثر ارائه كرد كه بازتاب هاى بسيارى داشت و مورد انتقادهاى علمى و
1.براى آگاهى بيشتر از اين ديدگاه و نقدهاى وارد بر آن، ر. ك: فصلنامه علوم حديث، ش۲۹، ص ۲ ـ ۲۲، مقاله «رابطه قرآن و حديث»؛ القرانيون و شبهاتهم حول السنة، خادم حسين الهى بخش؛ قصة الهجوم على السنة،على احمد السالوسى، دارالسلام، ۱۴۰۸ق / ۱۹۸۷م؛ زوابغ فى وجه الحديث قديماً و حديثاً، صلاح الدين مقبول احمد، كويت: دارابن الاثير، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م، ص ۶۹ ـ ۲۵۴.
2.تفسير المنار، ج۳، ص ۱۴۱؛ مجله المنار، مجلد ۲۷، ص ۶۱۴ ـ ۶۱۵.
3.مجله المنار، مجلد ۲۷، ش۵، ص ۳۷۷ ـ ۳۸۶ و ش ۶، ص ۴۷۹ ـ ۴۶۲.
4.ضحى الاسلام، ج۲، ص ۱۰۶ ـ ۱۳۷؛ فجر الاسلام، ص ۲۱۷ ـ ۲۱۸.
5.اين كتاب با نام: بازرگان حديث، توسط آقاى محمد وحيد گلپايگانى به فارسى ترجمه شده و در سال ۱۳۴۳ش، از سوى كتابفروشى محمدى منتشر شده است.
