معصوم(ع) است. نسخه هاى متعدد، به طور معمول، شامل دستنويس هاى كاتبان مختلف در طول دوره استنساخ و نسخه بردارى از كتاب هاست؛ اما، نزد بسيارى از مصحّحان ومحدّثان، منحصر در آن ها نيست، بلكه گزارش هاى دو كتاب حديثى از يك راوى و با يك سند و طريق نيز مى توانند نسخه هاى هم عرض و متعدد از يك متن محسوب شوند. از اين رو، نقل كلينى و صدوق مى توانند نسخه هاى متعدد يك حديث به شمار آيند و به طريق اولى، نقل صدوق در من لايحضره الفقيه مى تواند به تصحيح متن علل الشرائع و يا به عكس، كمك كند.
نمونه هايى از تلاش هاى مجلسى(ره) در هر دو گونه برشمرده شده سراغ داريم. او در توضيح حديث «نعم العون الادب للنحيزة» مى گويد:
اى النفس، فإن العبادات الظاهرة لطف فى العبادات الباطنة من الاخلاص والشكر... وفى بعض النسخ «للخيرة» اى الاخيار؛ ^۱
يعنى نفس(و باطن)، براى اين كه عبادت هاى ظاهرى، كمك[و زمينه اى] براى عبادت هاى باطنى از قبيلِ اخلاص و شكر است... و در بعضى از نسخه ها «للخيرة»، يعنى نيكان آمده است.
در همين زمينه و در مورد مقدار خون بخشيده در نماز عباراتى چنين مى آورد:
وإن كان الدم دون حمصة فلا بأس... وفى بعض النسخ بالخاء المعجمة والصاد المهملة بمعنى أخمص الراحة وكأنّه تصحيف؛ ^۲
اگر خون، كمتر از يك دانه عدس باشد، اشكالى ندارد. در بعضى از نسخه ها(خمصه) ذكر شده، به معناى گودىِ كفِ دست، كه به نظر مى آيد تصحيف باشد.
ونمونه سوم ـكه اهميت توجه به نسخه بدل ها را در فهم واخذ نتيجه از حديث به روشنى نشان مى دهدـ مربوط به غسل مسّ ميّت است. او در عبارت «وغسل من مسّ ميّتاً واجب» ـكه عبارت من لا يحضره الفقيه است ـ مى گويد:
وفي بعض النسخ وفى نسخ التهذيب، «غسل من غسل» بدله والمراد به المسّ ايضاً؛ ^۳
در بعضى از نسخه ها[ى من لايحضره الفقيه] و در تمام نسخه هاى تهذيب الأحكام به جاى «غسل بر كسى كه مرده اى را لمس كند» عبارتِ «غسل بر كسى كه مرده اى را غسل دهد» آمده، كه مراد از آن[غسل مرده]، تماس با اوست.
نمونه اخير، شاهد تلاش گسترده مجلس در دسترسى به نسخه هاى متعدد، براى تصحيح