با همه اين ها و با فرض كهن بودن كتاب لغت و مؤلّف و اقدام او به جداسازى معناى حقيقى از معناى مجازى، باز جاى اين پرسش باقى است كه چگونه مى توان در مسأله مهمى مانند حديث ـكه مبناى اقدام و عمل است ـ به سخن يك تن گوش سپرد و به يك منبع بسنده كرد. اين همان سؤال همه فقها و محدثان ژرف انديش ماست كه پاسخ آن،كار سختِ ديگرى را بر دوش آنان مى نهد تا رنج تتبّع وكاوش در ميان كتاب هاى لغت را بر خود هموار كنند و مجلسى پدر از اين زمره است.
او در ترجمه و تفسير لغات به يك كتاب لغت اكتفا نمى كند و با وجود در دست داشتن كتب لغت كهن، خود را از مراجعه به ديگر كتاب ها و حتى غريب الحديث ها ^۱ بى نياز نمى بيند. او در ميان كتب لغت، مانند صحاح اللغة از اسماعيل بن حمّاد جوهرى(م393ق) و القاموس المحيط نوشته محمد بن يعقوب فيروز آبادى(م816ق) و در ميان كتب غريب الحديث از النهاية في غريب الحديث والاثر نوشته ابن أثير جرزى (م606ق) فراوان سود مى جويد.
براى نشان دادن روحيه اجتهاد مجلسى در فهم لغت و استفاده او از چندين كتاب لغت، كافى است كه لغت «قرن» را پيگيرى كنيد. او براى تعيين اين معنا كه قرنْ عيبى در زن و از عيوب مجوّز فسخ عقد نكاح است، نظر اديبان را از قاموس اللغة، صحاح اللغة، و جمهرة اللغة ابن دريد(م 321ق) و نهايه ابن اثير نقل كرده و سپس به اجتهاد وارائه نظر پرداخته است ^۲ . موارد استفاده مجلسى از كتب لغت و غريب الحديث بسى فراوان است ^۳ و اين ها به جز تفسيرهاى بدون ارائه مصدر لغوى است كه در بسيارى از موارد به عنوان شرح هاى كوتاه در يك، دو كلمه و يا يك جمله كوتاه و در ميان شرح حديث مى آورد ^۴ .
از نكات جالب توجه در شرح لغات مجلسى(ره) استفاده او از زبان فارسى است. او به درستى مى داند كه گاه همه توضيح هاى لغوى نمى تواند مخاطب و خواننده فارسى زبان را به جان معناى لغت برساند و از اين رو، در ترجمه «ثنّى» ـكه بر حسب اتفاق لغت پيچيده و پركار بردى هم هست ـ چنين مى گويد:
و ثنّى عليها قطيفة ؛ و قطيفه اى(رو اندازى پشمين يا مخملى) دو لايه بر او افكند. و في الفارسية: دوته كرد. ^۵