پاسخی به كتاب «حديث های خيالی» - صفحه 167

آمده است كه مرسله اى است از مرسلات طبرسى از امام پنجم؛ مرسله اى كه سندش صد در صد صحيح است، چون طبرسى صد در صد راستگوست، ولى متن آن صد درصد دروغ است، چون أبوجعفر در سخن شيخ طوسى أبوجعفر طبرى است، نه امام باقر(ع).

يك نكته

طبرسى، غير از التبيان شيخ طوسى، به منابع ديگر نيز رجوع كرده است، زيرا نام پدر تميم الدّارى را ذكر كرده كه در التبيان نيست و نيز درباره ابن ابى ماريه گفته است: «و كان مسلماً»، كه در التبيان نيست و همچنين در ذيل كلامش گفته است: «و عن جماعة المفسّرين»، كه معلوم مى شود غير از التبيان، به چند تفسير ديگر نيز رجوع كرده و سرانجام ب،راى بيان شأن نزول آيه متن التبيان را برگزيده است.
در اين جا توجّه به اين نكته نيز لازم است كه لحن عبارت شيخ طوسى كه فرموده است: «ذكر الواقدى و أبوجعفر انّ سبب نزول هذه ال آية...»، شاهد ديگرى است كه مقصود شيخ، أبوجعفر طبرى است؛ زيرا شيخ طوسى و علماى اماميّه هيچ گاه نام أئمّه(ع) را در رديف نام مفسّران و مورّخان نمى آورند و اين كه در كلام شيخ، أبوجعفر در رديف واقدى ذكر شده، نشانه اين است كه مقصود از أبوجعفر، امام باقر(ع) نيست.

نكته ديگر

در تفسير نور الثّقَلين ـكه مؤلّف آن روايات منقول از پيامبر(ص) و ائمّه (ع) را در مورد تفسير آيات قرآن ذكر مى كند ـدر شأن نزول آيه 106 و 107سوره مائده حديثى از امام محمّد باقر(ع) وجود نداشته است. آرى، او آنچه را كه در مجمع البيان وجود دارد، در تفسير سوره مائده، به شماره 415 عيناً نقل كرده است كه دانستيم آن نقل أبوجعفر طبرى است كه اشتباهاً به امام محمدباقر(ع) نسبت داده شده است.
ضمناً در نورالثقلين شأن نزولى كه در تفسير الطبرى به چند طريق براى آيه 106 و 107 سوره?ائده آمده، از تفسير منسوب به على بن ابراهيم، با قدرى اختلاف در عبارت و جا به جا شدن نام هاى اشخاص، به شماره 414 نقل شده است، و عادت نويسنده تفسير منسوب به على بن ابراهيم اين است كه مطالب تاريخى را بدون ذكر مأخذ از منابع عامّه مى آورد و در اين جا نيز چنين كرده است و اگر اين مطالب را با ذكر مأخذ مى آورد خيلى بهتر بود.

صفحه از 179