«لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ، اى على اليهود «إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَن يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ» أى من يذيقهُم ويُوليهم شدة العذاب و أخذ الجزية منهم والمعنّى به امّة محمّد(ص) عند جميع المفسّرين و هو المروىّ عن أبي جعفر(ع) (مجمع البيان، در تفسير آيه 167 سوره اعراف).
طبرسى، به جاى ذكر نام ابن عبّاس و قتاده و سعيد بن جبير و حسن، نوشته است: «عند جميع المفسّرين» و چون تصوّر كرده است مقصود شيخ طوسى از أبوجعفر، امام باقر(ع) است، تعبير قال أبوجعفر را ـكه شيخ طوسى به كار برده ـ تبديل كرده است به «و هو المروىّ عن أبي جعفر(ع)» كه خواننده آن را حديث امام باقر(ع) مى پندارد، و بدين گونه يك حديث خيالى ديگر منسوب به امام محمّد باقر(ع) پديد آمده است!
و صاحب تفسير نورالثقلين، در ج 2، عبارت مجمع البيان را در تفسير سوره اعراف به شماره 325 به عنوان حديث امام باقر(ع) آورده و بدين صورت، اشتباه از مجمع البيان به تفسير نورالثقلين منتقل شده است.

دفاع ما

در تفسير على بن ابراهيم، ج 1، ص 246 در ارتباط با آيه مورد بحث مى نويسد:
و في رواية أبي الجارود عن أبي جعفر(ع) في قوله... و امّا قوله «و إذ تأذّن ربّك ليبعثنّ عليهم إلى بوم القيامة من يسومهم سوء العذاب» فهم في امة محمّد يسومون اهل الكتاب سوء العذاب يأخذون منهم الجزية.
ابوالجارود از أبي جعفر امام باقر(ع)، درباره اين آيه، نقل مى كند كه اين گروه در امّت پيامبر(ص) هستند كه مسلط بر اهل كتاب مى شوند و از آنان جزيه مى گيرند.
خواننده گرامى و محقق، پس از تأمل در همين متن، از روايت امام باقر(ع) مطمئن مى شويد كه منظور شيخ طوسى(قده) در التبيان از أبوجعفر، حضرت امام باقر(ع) است. نگاه شيخ طوسى (قده) به همين روايت امام باقر(ع) بوده و آيه را بر امت پيامبر(ص) تطبيق داده و اين قول را به أبوجعفر امام باقر(ع) نسبت داده است.
البته تمام مفسّران، و از جمله خود طبرى، هم همين قول را در تفسير پذيرفته اند و اساساً نظر ديگرى در تفسير آيه ذكر نشده است؛ به التبيان و تفسير الطبرى و مجمع البيان مجدّداً نگاهى بيفكنيد.
* * * 6 . در كتاب حديث هاى خيالى، ص 51 مورد نهم را چنين آورده است، مى نويسد:
طبرى در تفسير آيه 102 سوره توبه، «وَ ءَاخَرُونَ اعْتَرَفُواْ بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُواْ عَمَلاً صَالِحًا وَ