خصوصيّات «الفهرست»

الفهرست ، بيش از نهصد نفر از مصنّفان و اصل نويسان را معرّفى كرده است . شيخ طوسى رحمه اللهمحدوده معرّفى اين افراد را «أصحابنا» ذكر نموده كه با تتبّع در كتاب ، روشن مى گردد كه مراد وى از «أصحابنا» ، شيعه به معناى عام (فراگيرنده مذاهب مختلف آن) و آن دسته از غير شيعيانى بوده كه به نفع مذهب شيعه كتاب نگاشته اند .
البتّه شيخ طوسى رحمه اللهدر بيان مذهب افراد ، شيوه خاصّى دارد كه در فصل آينده به تفصيل ، به آن خواهيم پرداخت .

گفتار دوم : نسخه هاى خطّى «الفهرست»

تا كنون در ايران در كتابخانه هايى كه فهرست نسخه هاى خطّى آنها تهيّه شده است ، پنجاه و يك نسخه خطّى و عكسى از الفهرست شناسايى شده است .در زير ، گزارش اين نسخه ها را ارائه مى نماييم :
1 . نسخه شماره 213 اهدايى حكمت به كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه
تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 8 و 9 ق ، رساله اوّل مجموعه . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران : 2 / 51)
2 . نسخه شماره 9656 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى به خطّ نَسخ محمّد بن محمّد حسنى بعلى ، شنبه 10 ربيع الأوّل 954ق ، 69 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 25 / 38)
3 . نسخه شماره 8756 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب، 965 ق، 121 برگ. (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى: 22/293)
4 . نسخه شماره 1044 كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ محمّد بن اخى محمّد كاتب ، يكشنبه 11 جمادى ثانى 969 ق ، رساله چهارم مجموعه ، 40 برگ (102 ـ 141) . سابقه : ^۱ عكس شماره 73 كتابخانه محقّق طباطبايى . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 2 / 640 ؛ يادنامه محقّق طباطبايى : 3 / 1450)
5 . نسخه شماره 9735 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ ابراهيم بن عطاء اللّه حسينى خوزنى ، 3 صفر 982 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 69 برگ (2 پ ـ 70 پ) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 25 / 87)
6 . نسخه عكسى شماره 431 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ نعمة اللّه بن حمزه عميدى حسينى نجفى ، 17 ربيع الأوّل 982 ق ، 91 برگ . (فهرست نسخه هاى عكسى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 1 / 381)
7 . نسخه شماره 80 (16634) كتابخانه دانشگاه اصفهان ، به خطّ نَسخ فضل اللّه بن محمّد رجب ، 984 ق . سابقه : كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه اصفهان . (نشريه نسخه هاى خطّى : 11 و 12 / 909 و 5 / 200)
8 . نسخه شماره 6939 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نستعليق عبد اللّه بن عبد الحسين شوشترى ، ربيع الثانى 987 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 50 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 18 / 126)
9 . نسخه شماره 5113 كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ احمد بن سيّد شرف الدين حسينى حسنى نجفى ، 989 ق ، رساله دوم مجموعه ، 93 برگ (202 پ ـ 294 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : 15 / 72)
10 . نسخه شماره 3701 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نستعليق صالح بن يوسف بن محمّد اُوالى بحرانى مقشاعى ، 3 ربيع الأوّل 990 ق ، 100 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 10 / 103)
11 . نسخه شماره 2945 كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ حاجى محمّد بن احمد شريف سپاهانى ، 992ق ، رساله اوّل مجموعه ، 90 برگ (1 ـ 90) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 10 / 1829)
12 . نسخه شماره 1935 كتابخانه وزيرى ، از اوّلْ افتادگى دارد ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 10 ق ، 71 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه وزيرى : 3 / 1099)
13 . نسخه شماره 2857 كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، 1011 ق ، تكميل شده به وسيله شيخ احسايى در 1121ق ، مقابله و تصحيح شده ، 140 برگ (280 صفحه) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : 10 / 183)
14 . نسخه شماره 13567 كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نَسخ محمّد نظام بن حسين قرشى ساوجى ، 1013 ق ، رساله ششم مجموعه ، 26 برگ (148 ر ـ 173 ر) . (فهرست نسخه هاى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : 37 / 66)
15 . نسخه شماره 1429 دانشكده الهيّات مشهد ، به خطّ نَسخ صالح بن محمّد بن عبد اللّه سلامى نجفى ، 1015 ق ، با تصحيح و مقابله ، رساله اوّل مجموعه . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده الهيّات مشهد : 2 / 578)
16 . نسخه شماره 1457 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ محمّد باقر بن على اكبر حسينى ، 22 رمضان المبارك 1016 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 85 برگ .
(فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 4 / 245)
17 . نسخه شماره 8555 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ على بن عيد ، 17 ذى قعده 1021 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 61 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 22 / 128)
18 . نسخه بدون شماره كتابخانه دانشكده پزشكى دانشگاه شيراز ، به خطّ سيّد هاشم بن عبد اللّه اوالى دويس حسنى ، 1038 ق ، بلاغ مقابله به وسيله جعفر بن كمال بحرانى (1038 ق) . (ميراث اسلامى ايران : 1 / 429)
19 . نسخه شماره 40 / 33 / 6490 ، آغازْ برابر نمونه ، به خطّ نور الدين محمّد ، غرّه جمادى ثانى 1055ق ، در حاشيه تصحيح و علامت بلاغِ مقابله دارد ، رساله دوم مجموعه ، 64 برگ (289 پ ـ 353 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه گلپايگانى (رايانه اى / جديد))
20 . نسخه شماره 452 اهدايى امام جمعه به كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ احمد بن صالح بن سعيد بن اسجيل حجر ، 10 رمضان المبارك 1066 ق . نسخه شماره 75233 كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران ، تصحيح همو ، رساله دوم مجموعه . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران : 3 / 62)
21 . نسخه شماره 4910 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ محمّد سعيد بن شيخ امين الدين ، قرن 11 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 123 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 13 / 90)
22 . نسخه شماره 4062 / ع كتابخانه ملّى تهران ، آغازْ برابر نمونه ، به خطّ نستعليق و بدون نام كاتب، قرن11 ق، رساله سوم مجموعه، 63 برگ (163پ ـ 225پ). (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : 17 / 368)
23 . نسخه شماره 5805 كتابخانه ملك تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 11 ق ، 17 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملك تهران : 1 / 407)
24 . نسخه شماره 3075 مركز احياء ميراث اسلامى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 11 ق ، تصحيح شده ، رساله پنجم مجموعه ، 70 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى مركز احياء ميراث اسلامى : 8 / مخطوط)
25 . نسخه بدون شماره كتابخانه حسن محمودآبادى (يزد) ، از اوّل و آخرْ افتادگى دارد ، به خطّ نَسخ و بدون نام كتاب ، قرن 10 و 11 ق . (نشريه نسخه هاى خطّى : 4 / 453)
26 . نسخه شماره 3279 مركز احياء ميراث اسلامى ، به خطّ نَسخ تقى الدين بن صدر الدين طالقانى ، قرن 12 ق ، تصحيح شده ، رساله اوّل مجموعه ، 101 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى مركز احياء ميراث اسلامى : 9 / مخطوط)
27 . نسخه شماره 3279 مركز احياء ميراث اسلامى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 12 ق ، تصحيح شده ، رساله دوم مجموعه ، 15 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى مركز احياء ميراث اسلامى : 9 / مخطوط)
28 . نسخه شماره 1379 كتابخانه گوهرشاد مشهد ، از اوّلْ افتادگى دارد ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن 12 ق . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه گوهرشاد مشهد : 4 / 1966)
29 . نسخه شماره 6058 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، 14 ذى حجّه 1217 ق ، رساله دوم مجموعه ، 68 برگ (97 پ ـ 164 پ) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 16 / 60)
30 . نسخه بدون شماره كتابخانه اسد اللّه خاكپور (تهران) ، بدون نام كاتب ، 1223 ق . (نشريه نسخه هاى خطّى : 7 / 567)
31 . نسخه شماره 1120 كتابخانه مدرسه فيضيّه قم ، به خطّ نَسخ عبّاس بن محمّد اكبر ، 1228 ق ، رساله دوم مجموعه ، 54 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مدرسه فيضيّه : 2 / 58)
32 . نسخه شماره 2548 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ محمّد جعفر بن محمّد على حائرى ، 1229 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 43 برگ (1 پ ـ 43 ر) .
(فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 7 / 130)
33 . نسخه شماره 121 / 22 / 4401 كتابخانه آية اللّه گلپايگانى ، آغازْ برابر نمونه ، به خطّ على اكبر بن ابراهيم خوانسارى ، 1241 ق ، رساله سوم مجموعه ، 77 برگ (137 پ ـ 213 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه گلپايگانى (قديم) : 2 / 226)
34 . نسخه شماره 5374 كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نستعليق محمّد مهدى بن محمّد اسماعيل بن حاجى خداداد بن كربلايى اسماعيل استرآبادى ، شعبان 1246 ق ، رساله دوم مجموعه ، 57 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 15 / 4225)
35 . نسخه شماره 5703 كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نستعليق و بدون نام كاتب ، 14 رمضان المبارك 1258 ق ، رساله دوم مجموعه ، 33 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : 15 / 105)
36 . نسخه شماره 847 كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، 9 صفر 1284 ق ، 55 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 2 / 637)
37 . نسخه شماره 979 كتابخانه دانشگاه تهران ، بدون نام كاتب ، قرن 13 ، 58 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 2 / 640)
38 . نسخه شماره 25 كتابخانه سيّد احمد زنجانى (قم) ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، 1309 ق ، رساله اوّل مجموعه ، 50 برگ (1 پ ـ 50 پ) . (آشنايى با چند نسخه خطّى : 199)
39 . نسخه شماره 149 كتابخانه شيخ حيدر على مؤيّد ، آغازْ برابر نمونه ، به خطّ نَسخ ابراهيم بن سارى ، 18 جمادى ثانى 1315ق ، كاتبْ نسخه را به امر حاجى سيّد محسن نگاشته است ، 69 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه شيخ حيدر على مؤيّد : 1 / 144)
40 . نسخه بدون شماره كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ محمّد باقر بن محمّد جعفر بهارى همدانى ، 1322 ق . (مجلّه ميراث شهاب : 12 / 17)
41 . نسخه شماره 1102 كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ محمّد حسن بن احمد بن محمّد على بن على اكبر گلپايگانى نژاد بروجردى زادگاه ، 1351 ق ، 117 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : 2 / 641)
42 . نسخه شماره 834 اهدايى رهبرى به كتابخانه آستان قدس رضوى ، به خطّ سيّد احمد بن محمّد رضا حسينى خوانسارى ، قرن 14 ق ، با تصحيح و مقابله سيّد مصطفى خوانسارى، رساله چهارم مجموعه. (فهرست نسخه هاى خطّى اهدايى رهبرى: 300)
43 . نسخه شماره 115 كتابخانه فاضل خوانسارى ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله سوم مجموعه ، 74 برگ (84 پ ـ 157 پ) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه فاضل خوانسارى : 1 / 83)
44 . نسخه بدون شماره كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله اوّل مجموعه . (مجلّه ميراث شهاب : 20 / 13)
45 . نسخه شماره 707 مجموعه طباطبايى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، افتادگى دارد ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، 159 برگ (292 ـ 350 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى)
46 . نسخه شماره 158 ـ ج كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، 76 برگ (117 ر ـ 192 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران : 1 / 375)
47 . نسخه شماره 23 ـ د كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران ، از اوّلْ افتادگى دارد ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله دوم مجموعه ، 95 برگ (10 ر ـ 104 پ) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران : 1 / 375)
48 . نسخه شماره 624 كتابخانه مسجد اعظم قم ، از آغازْ افتادگى دارد ، آغاز : و التخريج و هل يعوّل على روايته أو لا و أُبيّن عن اعتقاده ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله اوّل مجموعه ، 70 برگ (2 ر ـ 71 پ) . (فهرست نسخه هاى خطّى مسجد اعظم (قديم) : 464)
49 . نسخه شماره 2330 مركز احياء ميراث اسلامى ، آغازْ برابر نمونه ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله اوّل مجموعه ، 45 برگ (1 پ ـ 45 ر) . (فهرست نسخه هاى خطّى مركز احياء ميراث اسلامى : 6 / مخطوط)
50 . نسخه شماره 405 كتابخانه مدرسه مروى (تهران) ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، رساله اوّل مجموعه . (فهرست نسخه هاى خطّى مدرسه مروى : 280)
51 . نسخه شماره 1604 كتابخانه مدرسه فيضيّه قم ، به خطّ نَسخ نعمة اللّه بن حمزه عميدى حسينى نجفى ، بدون تاريخ كتابت ، رساله اوّل مجموعه ، 90 برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مدرسه فيضيّه : 2 / 106)