گفتار سوم : تكرار برخى عناوين در يك باب
در رجال الطوسى ، گاه در يك باب ، برخى از عنوان ها دو و در مواردى سه بار تكرار شده اند كه در بعضى موارد ، بين تعبير اوّل و دوم ، هيچ گونه تفاوتى نيست و در بعضى ديگر ، تفاوت ، بسيار اندك است .
با توجّه به اين كه شيوه شيخ طوسى رحمه الله در كتاب رجالش ، عدم تكرار عنوان ها در يك باب بوده است ، به حسب ظهور اوّليه به نظر مى رسد كه چنين تكرارهايى ، بر اساس تعدّد اشخاص انجام گرفته اند ؛ امّا با توجّه به اين كه در اغلب اين موارد ، رجاليان به عدم تعدّد آنها قطع دارند ، بايد از اين ظهور صرف نظر كرد و اغلب آنها را بر غفلت و سهو مرحوم شيخ ، حمل نمود .
اين غفلت مى تواند به دو گونه بوده باشد : يا شيخ طوسى رحمه الله غفلت داشته كه آن عنوان را پيش تر ذكر كرده و يا از اتّحاد اشخاص آن دو عنوان ، غفلت داشته است . بديهى است كه گونه دوم ، در مواردى قابل پذيرش است كه به دليل نزديكىِ دو عنوان ، احتمال غفلت به گونه اوّل ، منتفى باشد .
بنا بر اين ، قاعده چنين است كه :
در اين گونه تكرارها ، در صورتى كه فاصله ميان دو عنوان ، ناچيز باشد ، بخصوص اگر بين دو عنوان ، اندكى اختلاف تعبير نيز وجود داشته باشد ، يا بايد به تعدّد افراد همنام ، قائل شويم و يا دست كم ، مرحوم شيخ را قائل به تعدّد آنها بدانيم ؛ زيرا در اين صورت ، احتمال غفلت شيخ طوسى رحمه الله از تكرار ، بسيار اندك مى گردد .
به عكس ، اگر فاصله بين دو عنوان ، زياد باشد ، احتمال اتّحاد اشخاص و غفلت شيخ طوسى رحمه الله از تكرار ، قوّت مى گيرد .
نكته قابل توجّه ، اين كه : بيشتر تكرارهاى مذكور ، در باب «اصحاب امام صادق عليه السلام » قرار دارند و إن شاء اللّه ، در گفتار «اصحاب امام صادق عليه السلام » خواهيم گفت كه شيخ طوسى رحمه الله ، اصحاب امام صادق عليه السلام را از رجال ابن عقدة نقل كرده و سپس آنها را با استفاده از منابع و مصادر ديگر ، تكميل نموده است .
بر اين اساس ، يكى از محقّقان فاضل ۱
شيوه اى ارائه كرده است كه به وسيله آن مى توان تشخيص داد كه در چه مواردى احتمال تعدّد اشخاص همنام ، قوى است و در چه مواردى احتمال تعدّد اشخاص همنام ، ضعيف و احتمال غفلت شيخ ، قوى تر
است . اين شيوه ، در بحث «أصحاب الصادق عليه السلام در رجال الطوسى» خواهد آمد .
اينك براى دستيابى سريع به تكرارهاى موجود در رجال الطوسى ، تمامى آنها را مى آوريم :
1 . «ابراهيم بن رجاء جَحدرى (ش 5976) » و «ابراهيم بن رجاء جَحدرى (ش 5991)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
2 . «ابراهيم بن مهاجر اَزدى (ش 1762)» و «ابراهيم بن مهاجر (ش 1936)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
3 . «ابو عبد اللّه جامورانى رازى (ش 6412)» و «ابو عبد اللّه جامورانى (ش 6426)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
4 . «احمد بن ابراهيم بن احمد بن معلّى بن اسد عمّى بصْرى (ش 5963)» و «احمد بن ابراهيم بن معلّى بن اسد عمّى بصْرى (ش 6019)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
5 . «احمد بن حارث انماطى (ش 4940)» و «احمد بن حارث (ش4952)» در باب اصحاب امام كاظم عليه السلام و در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
6 . «احمد بن حمّاد (ش 5522)» و «احمد بن حمّاد مروزى (ش 5528)» در باب اصحاب امام جواد عليه السلام .
7 . «احمد بن عبدوس خلنجى (ش 5971)» و «احمد بن عبدوس خلنجى (ش 6010)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
8 . «احمد بن محمّد بن يحيى عطّار قمى (ش 5955)» و «احمد بن محمّد بن يحيى (ش 5979)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
9 . «اسحاق مرادى كوفى (ش 1840)» و «اسحاق مرادى (ش 1949)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
10 . «جارود بن سرى تميمى سعدى كوفى (ش 2087)» و «جارود بن سرى تميمى حمّانى كوفى (ش 2129)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
11 . «جعفر بن قعنب بن اعين كوفى (ش 2071)» و «جعفر بن قعنب بن اعين (ش 2136)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
12 . «جهم بن حميد رواسى كوفى (ش 2089)» و «جهم بن حميد رواسى (ش 2139)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
13 . «حبيب سجستانى (ش 1353)» و «حبيب بن معلّى سجستانى (ش 1364)» در باب اصحاب امام باقر عليه السلام و «حبيب سجستانى (ش 2263)» و «حبيب بن معلّى (ش 2433)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
14 . «حسن بن ابراهيم كوفى (ش 5250)» و «حسن بن ابراهيم كوفى (ش 5282)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
15 . «حسن بن حسين بن حسن كندى جَحدرى كوفى (ش 2151)» و «حسن بن حسين كندى (ش 2437)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
16 . «حسن بن سرى عبدى انبارى (ش 2154)» و «حسن بن سرى كرخى (ش 2182)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
17 . «حسن بن سعيد همْدانى كوفى (ش 2175)» و «حسن بن سعيد همْدانى كوفى (ش 2194)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
18 . «حسن بن صدقه مداينى (ش 2186)» و «مصدَّق بن صدقه مداينى ، برادرش حسن است (ش 4625)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
19 . «حسن بن عطيّه محاربى رغشى (ش 2163)» و «حسن بن عطيّه ، ابو ناب رغشى (ش 2438)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
20 . «حسن بن هارون بن خارجه كوفى (ش 2177)» و «هارون بن خارجه صيرفى ، مولى ، كوفى ، ابو الحسن ، و برادرش مرادِ صيرفى و پسرش حسن (ش 4734)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
21 . «حسين بن ثوير بن ابى فاخته (ش 2205)» و «حسين بن ثوير (ش 2455)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
22 . «حسين بن حمّاد بن ميمون عبدى كوفى (ش 2210)» ، «حسين بن حمّاد كوفى (ش 2243)» و «حسين بن حمّاد كوفى (ش 2445)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
23 . «حسين بن مصعب بن مسلم بجلى كوفى (ش 2213)» و «حسين بن مصعب همدانى كوفى (ش 2229)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
24 . «حسين بن منذر بن ابى طريفه بجلى كوفى (ش 2201)» ، «حسين بن منذر (ش 2450)» و «منذر بن ابى طريفه بجلى ، مولاى بجيله ، كوفى و پسرش حسين (ش 4563)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
25 . «حسين بن موسى اسدى حنّاط كوفى (ش 2220)» و «حسين بن موسى كوفى (ش 2448)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
26 . «حسين بن نعيم صحّاف كوفى (ش 2208)» ، «على بن نعيم صحّاف كوفى و دو برادرش حسين و محمّد (ش 3421)» و «محمّد بن نعيم صحّاف كوفى و دو برادرش حسين و على (ش 4330)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
27 . «حفص بن ابى عايشه منقرى كوفى (ش 2332)» و «عمّار بن ابى عايشه منقرى كوفى و برادرش حفص (ش 3538)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
28 . «حمّاد النواء كوفى (ش 2287)» و «حمّاد النواء (ش 2434)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
29 . «حمزة بن قاسم هاشمى عبّاسى (ش 6090)» و «حمزة بن قاسم علوى عبّاسى(ش 6104)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
30 . «حمزة بن يسع قمى (ش 2352)» و «حمزه و يسع ، دو پسر يسع (ش 2354)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
31 . «خالد بن نجيح (ش 4999)» و «خالد جوان (ش 5002)» در باب اصحاب امام كاظم عليه السلام .
32 . «داوود بن عطاء مدنى (ش 2570)» و «داوود بن عطاء مدنى (ش 2583)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
33 . «رباح بن ابى نصر سكونى كوفى (ش 2629)» و «عمر بن ابى نصر سكونى و برادرش رباح (ش 3587)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
34 . «ربيع بن سهل بن ربيع فزارى كوفى (ش 2599)» و « ربيع بن سهل فزارى كوفى (ش 2612)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
35 . «ربيع بن قاسم بجلى كوفى (ش 2603)» و «عيص بن قاسم بجلى كوفى و برادرش ربيع (ش 3763)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
36 . «رَزين بن اَنَس كلبى كوفى (ش 2628)» و «رَزين بن اَنَس كلبى (ش 2650)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
37 . «زكريّا ابو يحيى كوكب الدم (ش 2729)» ، و «زكريّا ابو يحيى موصلى(ش 2734)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
38 . «زيد بن حسن انماطى (ش 2678)» و «زيد بن حسن انماطى (ش 2681)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
39 . «صباح بن موسى ساباطى (ش 3044)» و «عمّار بن موسى ابو يقظان ساباطى و برادرش صباح (ش 3527)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
40 . «عبد الحميد بن ابى ديلم بنانى كوفى (ش 3292)» و «عبد الحميد بن ابى ديلم(ش 3806)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
41 . «عبد الخالق بن عبد ربّه صيرفى (ش 3307)» و «عبد الخالق بن عبد ربّه(ش 3813)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
42 . «عبد الخالق صيقل كوفى (ش 3308)» و «عبد الخالق صيقل كوفى (ش 3811)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
43 . «عبد الرحمان بن نصر بن عبد الرحمان بارقى كوفى (ش 3204)» و «عبد الرحمان بن نصر بن عبد الرحمان ابو محمّد بارقى كوفى (ش 3212)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
44 . «عبد العزيز بن نافع اموى كوفى (ش 3283)» و «عبد العزيز بن نافع (ش 3808)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
45 . «عبد اللّه بن ابى يعفور عبدى كوفى (ش 3106)» و «عبد اللّه بن ابى يعفور كوفى (ش 3776)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
46 . «عبد اللّه بن رباط بجلى كوفى (ش 3127)» و «عبد اللّه بن رباط (ش 3785)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
47 . «عبد اللّه بن سلام كوفى (ش 3152)» و «عبد اللّه بن سلام كوفى (ش 3156)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
48 . «عبد اللّه بن سلمه (ش 719)» و «عبد اللّه بن سلمه (ش 766)» در باب اصحاب امام على عليه السلام .
49 . «عبد اللّه بن سنان (ش 3778)» و «محمّد بن سنان بن طريف هاشمى و برادرش عبد اللّه (ش 4105)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
50 . «عبد اللّه بن سيابه كوفى (ش 3112)» و «عبد اللّه بن سيابه (ش 3784)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
51 . «عبد اللّه بن عبيد اللّه انبارى (ش 3122)» و «عبد اللّه بن عبيد اللّه انبارى (ش 3144)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
52 . «عبد اللّه بن عطاء مطّلبى مكّى (ش 3120)» و «عبد اللّه بن عطاء مكّى (ش 3138) » در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
53 . «عبد اللّه بن عون همدانى شبامى كوفى (ش 3123)» و «عبد اللّه بن عون شبامى كوفى (ش 3799)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
54 . «عبد اللّه بن مالك نخعى (ش 3108)» و «عبد اللّه بن مالك نخعى كوفى(ش 3137)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
55 . «عبد المؤمن بن قاسم بن قيس بن قيس بن فهد كوفى (ش 3312)» و «عبد المؤمن بن سلامه كناسى كوفى (ش 3315)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
56 . «عبد الملك بن اعين شيبانى (ش 1466)» ، و «عبد الملك بن اعين (ش 1480)» در باب اصحاب امام باقر عليه السلام .
57 . «عبد الملك بن عتبه هاشمى لهبى مكّى (ش 3258)» و «عبد الرحيم و عبد الملك ، دو پسر عتبه لهبيان (ش 3772)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
58 . «عبد الوهّاب بن عبد المجيد ثقفى بصرى (ش 3336)» و «عبد الوهّاب بن عبد الحميد ( / عبد المجيد) ثقفى (ش 3812)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
59 . «علاء بن اسود بن عماره اسدى كوفى (ش 3442)» و «علاء بن اسود بن عماره اسدى كوفى (ش 3447)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
60 . «على بن ابى مغيره حِسان زبيدى (ش 3383)» و «على بن ابى مغيره زبيدى ازرق كوفى (ش 3831)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
61 . «على بن بجيل (ش 3403)» و «محمّد بن بجيل و برادرش على (ش 4020)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
62 . «على بن ربيعه والى اسدى (ش 653)» و «على بن ربيعه اسدى (ش 713)» در باب اصحاب امام على عليه السلام .
63 . «على بن عامر خفّاف كوفى (ش 3390)» و «على بن عامر خفّاف كوفى (ش 3439)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
64 . «على بن عقبه اسدى كوفى (ش 3393)» و «على بن عقبه كوفى (ش 3818)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
65 . «على بن غالب ، ابو هذيل بن هذيل (ش 3412)» و «محمّد بن غالب ، ابو هذيل و برادرش على (ش 4250)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
66 . «على بن ميسر بن عبد اللّه نخعى كوفى (ش 3400)» ، «محمّد بن ميسر بن عبد اللّه و برادرش على (ش 4299)» و «ميسر بن عبد اللّه نخعى و دو پسرش محمّد و على (ش 4571)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
67 . «على بن ميمون ، ابو اكراد صايغ كوفى (ش 3417)» و «على بن ميمون صايغ(ش 3819)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
68 . «على بن نعيم صحّاف كوفى (ش 3421)» و «محمّد بن نعيم صحّاف كوفى و
دو برادرش حسين و على (ش 4330)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
69 . «عمران بن ميثم اسدى كوفى (ش 3620)» و «عمران بن ميثم كوفى(ش 3626)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
70 . «عمر بن ابى شعبه حلبى (ش 3550)» و «عمر بن ابى شعبه حلبى تيملى كوفى(ش 3564)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
71 . «عمر بن ابى مسلم (ش 5872)» و «عمر بن ابى مسلم (ش 5879)» در باب اصحاب امام عسكرى عليه السلام .
72 . «عمر بن شدّاد اَزدى (ش 3575)» و «عمر بن شدّاد اَزدى كوفى (ش 3591)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
73 . «عمرو بن ابى مقدام ثابت بن هرمز عجلى (ش 3470)» و «عمرو بن ابى مقدام كوفى (ش 3797)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
74 . «محمّد بن ابراهيم موصلى (ش 5112)» و «محمّد بن ابراهيم موصلى (ش 5135)» در باب اصحاب امام كاظم عليه السلام .
75 . «محمّد بن ابى جهم اَزدى ثمالى كوفى (ش 4392)» و «محمّد بن ابى جهم اَزدى ثمالى كوفى (ش 4403)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
76 . «محمّد بن جعفر خزّاز (ش 5415)» و «محمّد بن جعفر خزّاز (ش 5442)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
77 . «محمّد بن خالد طَيالسى (ش 6261)» و «محمّد بن خالد طَيالسى (ش 6304)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
78 . «محمّد بن زياد بجلى ، صاحب سابُرى ، كوفى (ش 4094)» و «محمّد بن زياد بجلى ، بيّاع سابُرى (ش 4648)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
79 . «محمّد بن زيد بن على بن حسين بن على بن ابى طالب مدنى (ش 3983)» و «محمّد بن زيد بن على بن حسين بن على بن ابى طالب مدنى (ش 4084)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
80 . «محمّد بن عبد السلام كوفى (ش 4206)» و «محمّد بن عبد السلام كوفى (ش 4657)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
81 . «محمّد بن عبد اللّه اشعرى (ش 5411)» و «محمّد بن عبد اللّه اشعرى (ش 5468)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
82 . «محمّد بن عبد اللّه بن جعفر حميرى (ش 6336)» و «محمّد بن عبد اللّه بن جعفر حميرى (ش 6374)» در باب «من لم يروِ عنهم عليهم السلام » .
83 . «محمّد بن على بن جعفر (ش 5392)» ، «محمّد بن على بن جعفر بن محمّد ، عموى امام عليه السلام (ش 5406)» و «محمّد بن على بن جعفر (ش 5432)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
84 . «محمّد بن عوف اَزدى (ش 4215)» و «محمّد بن عوف اَزدى كوفى(ش 4245)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
85 . «محمّد بن فَرَج رُخَجى(ش 5396)» و «محمّد بن فَرَج رُخَجى (ش 5459)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
86 . «محمّد بن قزعه كوفى (ش 4268)» و «محمّد بن قزعه كوفى (ش 4277)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
87 . «محمّد بن منصور بن نصر خزاعى (ش 5416)» و «محمّد بن منصور بن نصر خزاعى ، كه او را احمد بن منصور نيز گفته اند (ش 5444)» در باب اصحاب امام رضا عليه السلام .
88 . «محمّد بن ميسر بن عبد اللّه (ش 4299)» و «ميسر بن عبد اللّه نخعى و دو پسرش محمّد و على (ش 4571)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
89 . «محمّد بن نصير (ش 5594)» و «محمّد بن نصير (ش 5610)» در باب اصحاب امام جواد عليه السلام .
90 . «مراد بن خارجه انصارى كوفى (ش 4611)» و «هارون بن خارجه صيرفى كوفى و برادرش مراد صيرفى (ش 4734)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
91 . «معاوية بن سعيد كندى كوفى (ش 4464)» و «محمّد بن سعيد كندى ، و برادرش معاويه (ش 4131)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
92 . «مغيره ، مولى ابى عبد اللّه عليه السلام ، مدنى (ش 4447)» و «مغيره ، مولى جعفر بن محمّد بن على عليهم السلام (ش 4600)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
93 . «موسى بن عبد اللّه اشعرى قمى (ش 4414)» و «عيسى ابو بكر بن عبد اللّه بن سعد اشعرى قمى و دو برادرش موسى و شعيب (ش 3802)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
94 . «وهب بن عبد ربّه (ش 4729)» و «عبد الخالق بن عبد ربّه صيرفى و برادرش شهاب و وهب (ش 3307)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
95 . «يونس بن رباط كوفى (ش 4853)» و «عبد اللّه بن رباط بجلى كوفى و برادرش يونس (ش 3127)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .
96 . «يونس بن يعقوب بجلى دهنى كوفى (ش 4827)» و «قيس و يونس و يوسف ، فرزندان يعقوب بن قيس بجلى دهنى كوفى (ش 3919)» در باب اصحاب امام صادق عليه السلام .