117
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

تاريخ 759 ق ، مسائلى را از فخرالدين محمّد ، پرسيده است . پس بعيد است كه آملى كه به سال 735 ق ، در مرتبه اى از دانش و فضيلت بوده كه الكشكول را نگاشته باشد آن گاه پس از 24 سال به سان دانشجويى ، مسائل فقهى را از فخرالمحققين بپرسد .
4 . گمان مى رود كه كتاب از مؤلّفات ابن معمار اسدى است . ۱
افندى ، آن گاه به معرّفى نسخه اى كهن از كتاب مى پردازد كه در قزوين ، ملاحظه كرده و در پايان آن ، اين عبارت آمده :
تمّ الكتاب المسمّى بالكشكول فى ما جرى لآل الرسول دروزة الفقير إلى اللّه تعالى عبد اللّه بن اسماعيل بن محاسن المعمار الأسدى ـ عفى اللّه عنه. ۲
افندى ، خود به اين قرينه اشكال مى گيرد كه ممكن است «دروزه» به معناى تملّك باشد ، نه تأليف . و سرانجام ، پس از معرّفى ديگر آثار آملى مى نويسد :
و ما نقلنا من الكشكول المذكور من مؤلّفاته ممّا نصّ عليه جماعة من الأكابر، و منهم القاضى نوراللّه فى «المجالس» و لعلّه الصواب. ۳
شيخ آقا بزرگ تهرانى نيز درباره كتاب گفته است :
مشهور، انتساب آن به سيّد عارف حكيم حيدر بن على عبيدى ( / عُبيدَلى) حسينى آملى، معروف به صوفى ، معاصر و بلكه شاگرد فخرالمحقّقين است. ۴
نويسنده الذريعة ، در ادامه به بعيد دانستن انتساب كتاب به آملى توسّط افندى اشاره كرده و مى افزايد :
حق با افندى است، چرا كه مؤلّف كتاب، سيّد حيدر بن على حسينى

1.رياض العلماء، ج ۲، ص ۲۲۲ و ۲۲۳.

2.همان، ص ۲۲۳.

3.همان، ص ۲۲۵.

4.الذريعة، ج ۱۸، ص ۸۲ .


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
116

29 با تعبير «روى العلاّمة فى كشكوله المنسوب إليه» ، روايت بلندى از آن ، نقل كرده است . ۱
سيّد هاشم بحرانى ۲ و نويسنده إيضاح المكنون ۳ نيز كتاب را از علاّمه حلّى دانسته اند .
ظاهراً نخستين كسى كه كتاب را به سيّد حيدر آملى نسبت داده ، شيخ شوشترى در مجالس المؤمنين است . ۴ پس از او در روضات الجنّات ، ۵ كشف الحجب والأستار ، ۶ خاتمة مستدرك الوسائل ۷ والكنى والألقاب ، ۸ كتاب را از آملى دانسته اند .
افندى كه به شكل مشروح تر به شرح حال و معرّفى آثار سيّد حيدر آملى پرداخته ، ابتدا كتاب را به سيّد حيدر آملى نسبت داده و نسبت دادن كتاب به علاّمه حلّى را تخطئه كرده است . سپس با استناد به قرائنى ، در انتساب آن به آملى نيز ترديد نموده است . اين قرائن عبارت اند از :
1 . سبك كتاب الكشكول كه با ساير آثار آملى متفاوت و عارى از اصطلاحات صوفيه است .
2 . نويسنده كتاب ، صوفيه را نكوهش كرده است ، همچنان كه شيخ معاصر (حرّ عاملى) در رساله «اثنى عشريه» آورده است .
3 . تاريخ تأليف كتاب ، سال 735 هجرى است و مى دانيم كه سيّد حيدر آملى ، در

1.بحار الأنوار، ج ۲۹، ص ۱۹۴.

2.مدينة المعاجز، ج ۲، ص ۲۶۷.

3.إيضاح المكنون، ج ۲، ص ۳۷۰.

4.روضات الجنّات، ج ۲، ص ۳۷۷.

5.همان جا .

6.كشف الحجب والأستار، ص ۴۷۰.

7.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۳۳۹ و ج ۲، ص ۴۰۲.

8.الكنى والألقاب، ج ۲، ص ۹.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 105757
صفحه از 461
پرینت  ارسال به