مختصر البصائر لسعد بن عبد اللّه الأشعرى» ^۱ و اين ، نشانگر آن است كه مختصر البصائر ، از آنِ اشعرى است ، هرچند رجال شناسان ، از آن ياد نكرده اند . ^۲
3 . شيخ حرّ عاملى ، در يادكرد مصادر وسائل ، گفته است :
كتاب الحلل «مختصر البصائر» للشيخ الفقية الجليل سعد بن عبد اللّه انتخبه الشيخ الفاضل الحسن بن سليمان. ^۳
4 . همو در موارد متعدد از كتاب الإيقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة تصريح كرده است :
ما رواه الحسن بن سليمان بن خالد القمى فى رسالته نقلاً من كتاب «مختصر البصائر» لسعد بن عبد اللّه . ^۴۵
به نظر مى رسد استدلال محقّق محترم ، تمام نيست ؛ زيرا : اوّلاً شيخ حرّ عاملى در موارد متعدّد در وسائل الشيعة ، از كتاب سعد بن عبد اللّه با عنوان بصائر الدرجات ، ياد كرده ، نه مختصر البصائر . ^۶
ثانياً شمار قابل توجّهى از احاديث مختصر البصائر ، در تخريج هاى محقّق محترم ، فاقد مأخذ اعلام شده است . حجم فراوان رواياتى كه در بصائر صفّار نبوده و هيچ گونه مصدر ديگرى براى آنها يافت نشده ، اين ديدگاه را كه احاديث مختصر ، برگرفته از بصائر صفّار است ، تضعيف مى نمايد ، بويژه آن كه احاديث يك باب (باب كتمان الحديث و اذاعته) كه شامل 34 حديث است ، اساساً در بصائر الدرجات نيامده ، جز

از نسخه هاى خطّى كتاب مى توان به نسخه دست خط ملاّ محمّد بن قاسم بن شجاع الدين نجفى اشاره كرد كه به سال 1079ق ، نگاشته شده و نزد محمّد على اوردآبادى نجفى است . ^۱
دو چاپ از اين اثر ، در دسترس است . نخست ، چاپ غير تحقيقى كه به سال 1370 ق ، با مقدّمه محمّد على اوردآبادى و به نام مختصر بصائرالدرجات در نجف اشرف ، منتشر شده است و ديگرى ، چاپ دفتر نشر اسلامى ، با مقدّمه و تحقيق مشتاق مظفّر ، به سال 1342 ق ، با نام مختصر البصائر .
كتاب ، بنا به تصريح بسيارى از رجال پژوهان و كتابشناسان ، برگزيده بصائر الدرجات سعد بن عبد اللّه اشعرى و غير از بصائر الدرجات نوشته محمّد بن حسن بن فروخ صفّار(م 290 ق) است كه منتشر شده است . ^۲ افندى با ملاحظه عبارتى از متن مختصر البصائر ، احتمال داده كه اصل آن از محمّد بن حسن صفّار و مختصر البصائر ، از سعدبن عبد اللّه و گزينش مختصر البصائر از حسن بن سليمان حلّى باشد . ^۳
آقاى مشتاق مظفّر ، محقّق كتاب ، احتمال افندى را رأيى صواب يافته است . ادلّه وى عبارت اند از :
1 . با تخريج احاديث المختصر ، آشكار شد كه بيشتر احاديث اين كتاب ، عيناً (از نظر متن و سند) در بصائرالدرجات صفّار ، موجود است . گويى اشعرى از هر باب بصائر ، يك يا چند روايت را گزينش كرده و به همان ترتيب كتاب بصائر ، در مختصر آورده است .
2 . در تمام نسخ خطّى مورد مراجعه ، حسن بن سليمان مى گويد : «نقلت من