141
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

لايحضره الفقيه (ص 347) ، ثواب الأعمال و علل الشرائع (ص 496) ، أمالى الطوسى (518) ، مصباح المتهجّد (ص 427 ، 459 و 460) ، الغيبة طوسى (ص 142) ، بصائر الدرجات صفّار (ص 331 به بعد) ، الخرائج و الجرائح راوندى (ص 139) ، تفسير القمّى (ص 156 ، 410 ، 519) ، الغيبةى نعمانى (ص 427 ، 428 ، 494 و 495) ، كامل الزيارات (ص 461) ، الاحتجاج طبرسى (ص 478) ، الغارات (ص 479) ، غرر الحكم آمِدى (ص 362) ، كتاب ابن بطريق (ص327) ، كتاب سليم بن قيس (ص 145) ، السلطان المفرّج عن أهل الإيمان سيد بهاءالدين على بن عبد الكريم بن عبد الحميد حسينى (ص 429) ، التنزيل والتحريف احمد بن محمّد سيارى (ص 477) ، البشارةى ابن طاووس (ص 494) ، كتاب المشيخةى حسن بن محبوب (ص 414 ، 415 ، 416 و 462) ، كتاب ابوجعفر محمّد بن على شلمغانى (ص 400) ، تفسير محمّد بن عبّاس بن مروان (معروف به ابن جحام) ، به روايت على بن طاووس از فخّار بن معد (ص 421 و 481) ، خطب أميرالمؤمنين (ص 463) و كتاب الواحدة (ص 130) .
2 . از ويژگى هاى كتاب آن است كه نويسنده ، در مواردى به شرح و تبيين دشوارى هاى متنى برخى از احاديث پرداخته است . ۱
3 . محتواى كتاب مختصر البصائر ، شامل رواياتى در باب فضايل و مناقب ائمّه عليهم السلام است و احاديث رجعت ، احاديث رجعت از غير طريق سعد بن عبد اللّه ، باب رجال اعراف ، باب فضل ائمّه و آياتى كه درباره ايشان است ، تسليم در برابر احاديث اهل بيت عليهم السلام (دو باب) ، باب صفات و برترى هاى اهل بيت عليهم السلام ، باب كتمان و اشاعه حديث ، باب درباره ائمه آل محمّد عليهم السلام و اين كه سخن ايشان ، صعب و مستصعب است ، احاديث قضا و قدر ، احاديث اراده و صفت فعل بودن آن ، احاديث عالم ذَر ، بازمانده احاديث رجعت و بازمانده احاديث عالم ذَر ، از عناوين كتاب است .

1.براى نمونه، ر.ك : همان، ص ۳۳۵، ۳۴۹، ۴۲۶، ۴۶۰، ۴۶۱، ۴۹۳ و ۵۱۵ .


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
140

يكى دو مورد ، كه با اختلاف در متن يا اسناد آمده است . ۱ نيز از 46 حديث باب رجعت مختصر البصائر كه از كتاب سعد بن عبد اللّه نقل شده ، تنها دو روايت ۲ در بصائر صفّار ، يافت شده است . در ساير ابواب نيز احاديثى هست كه در بصائر صفّار نيامده است . ۳ با اين وصف ، چگونه مى توان گفت كه مختصر البصائر ، گزينش از كتاب بصائر صفّار است؟
به هر حال ، مى توان گفت كه احاديث مختصر البصائر ، به چهار دسته بخش پذير است :
دسته نخست ، احاديثى كه در بصائر صفّار هم ، هرچند با اختلافاتى در متن يا سند ، موجود است .
دسته دوم ، احاديثى است كه در كتاب هاى ديگر غير از كتاب صفّار (مانند تفسير القمى يا الكافى) عين يا مشابه آنها وجود دارد .
دسته سوم ، احاديثى است كه مأخذى براى آنها يافت نشده است .
دسته چهارم ، احاديثى است كه شيخ حسن بن سليمان ، با ذكر نام مأخذ يا تصريح به نام نويسنده و شيخ حديث ، نقل كرده است .
براى آشنايى بيشتر با كتاب مختصر البصائر ، توجّه به نكات زير سودمند است :
1 . همچنان كه ياد شد ، شيخ حسن در نگارش كتاب المختصر ، از منابع ديگرى غير از كتاب اشعرى بهره برده است . اين منابع كه با ذكر نام كتاب يا نويسنده آن ، مورد استفاده حلّى بوده اند ، عبارت اند از : الكافى (مختصر البصائر ، ص 410 و 418) ، كتاب من

1.ر.ك : مختصر البصائر، ص ۲۷۹ به بعد.

2.همان، ص ۱۱۳ (ح ۳۳) و ص ۱۲۴ (ح ۴۶).

3.براى نمونه، ر.ك: همان، ص ۲۳۱ (ح ۲۳۶)، ص ۲۳۲ (ح ۲۳۷ و ح ۲۳۸)، ص ۲۳۳ (ح ۲۳۹) و ص ۲۳۵ (ح ۲۴۳).

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84686
صفحه از 461
پرینت  ارسال به