147
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

است . ۱ درباره مطالب كتاب ، افزون بر حديث كساء ، ۲ صاحب الذريعه گفته است كه او از كتاب نزهة السامع ، مشهور به المحبوبى ، پاره اى از مطاعن و فضايح معاويه را آورده و نيز در اين كتاب از كتاب السقيفة در برخى موارد ، با تعبير «به روايت ابو صالح السليل احمد بن عيسى» و در پاره اى از مواضع با تعبير «از كتاب السقيفة ى ، ابوصالح السليل» ، نقل حديث مى كند . ۳

2. السلطان المفرج عن أهل الايمان ۴

اين كتاب ، نگاشته سيّد بهاء الدين على بن عبد الكريم بن عبد الحميد ، استاد ابن فهد حلّى و از مصادر بحار الأنوار است . ۵ علاّمه مجلسى ، در توثيق مصادر بحار الأنوار ، اين كتاب و كتاب الأنوار المضيئةى نويسنده را مشتمل بر اخبار غريبه در باب رجعت و احوال حضرت مهدى(عج) دانسته است . ۶ نويسنده رياض العلماء نيز در معرّفى آثار سيّد بهاء الدين ، سخن علاّمه مجلسى را نقل و تأييد كرده است . ۷
نويسنده مختصر بصائر الدرجات ، برخى احاديث رجعت را از اين كتاب ، نقل كرده است . ظاهراً اصل كتاب ، نزد علاّمه مجلسى بوده است ؛ چرا كه پس از نقل روايتى از آن (با واسطه مختصر البصائر) ، تأكيد مى كند كه مشابه آن روايت را در اصل كتاب السطان المفرّج ، ديده است . ۸

1.الذريعة، ج ۱۶، ص ۳۶ (ش ۱۵۶).

2.ر.ك: همان جا؛ أعيان الشيعة، ج ۵، ص ۲۵۰.

3.الذريعة، ج ۱۶، ص ۳۶؛ أعيان الشيعة، ج ۵ ، ص ۲۵۰؛ الكنى والألقاب، ج ۲، ص ۲۳۸.

4.رياض العلماء، ج ۴، ص ۱۲۶؛ الذريعة، ج ۱۲، ص ۲۱۷ (ش ۱۴۳۹).

5.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۷.

6.واجب عينى تكليفى است كه همه افراد جامعه مأمور به انجام آن هستند و انجام آن به وسيله برخى موجب سقوط تكليف از ديگران نمى شود .

7.واجب كفايى تكليفى است كه از عموم مردم خواسته شده است و انجام آن توسط فرد يا گروهى موجب سقوط آن از ديگران مى گردد .

8.همان، ص ۳۴.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
146

نويسنده و زمان تأليف اين كتاب ، مشخّص نيست . شيخ آقا بزرگ ، از نقل برخى اشعار صاحب مطالب السؤول (م 652 ق) و اشعار محمّد بن ايّوب (م 615 ق) و شعر ابن عودى نيلى در آن ، چنين برداشت كرده كه پس از قرن هفتم نگاشته شده است .
به هر روى ، كتاب حاضر ، به اهتمام ميرزا محمّد حسن شيرازى ، در بحرين انتشار يافته است . ۱
محدّث فيض نيز خلاصه اى از كتاب را در علم اليقين ، نقل كرده است . ۲
گفتنى است يكى از معاصران علاّمه مجلسى ، در نامه اى به ايشان ، ضرورت استفاده از اين كتاب در بحار الأنوار را گوشزد كرده است . ۳

ب) آثار خطّى و ناياب

1. غرر الأخبار و درر الآثار فى مناقب الأطهار ۴

اين كتاب مخطوط ، نگاشته ديلمى صاحب إرشاد القلوب است . شيخ آقا بزرگ ، درباره آن مى گويد :
مجلسى در اوّل بحار الأنوار، از آن نقل مى كند. نيز ملاّ محمّد حسين كوهرودى (م 1314 ق)، در تأليفات خود، از اين كتاب، بسيار نقل مى كند. از جمله، «حديث كساء» را با ترتيب موجود در منتخب الطريحى (با اختلافى بسيار اندك) با اسانيد متعدّد، نقل مى كند. نزد سيّد آقا بزرگ شوشترى، نسخه اى ناقص از آن را ديدم. ۵
از برخى مطالب كتاب استفاده شده كه در اواسط سده هشتم ، تأليف شده

1.االذريعة، ج ۲، ص ۲۸۷ (ش ۱۱۶۴)؛ كشف الحجب والأستار، ص ۵۷ (ش ۲۷۲).

2.علم اليقين، ج ۲، ص ۶۳۲ ـ ۶۹۹ .

3.ر.ك: بحار الأنوار، ج ۱۱۰، ص ۱۷۴.

4.ر.ك: روضات الجنّات، ج ۲، ص ۲۹۲ (ش ۲۰۱)؛ هدية العارفين، ج ۵ ، ص ۲۸۷.

5.الذريعة، ج ۱۶، ص ۳۶ (ش ۱۵۶).

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84402
صفحه از 461
پرینت  ارسال به