153
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

محدّث نورى در خاتمة مستدرك ۱ اشاره كرد . مرحوم آية اللّه سيّد شهاب الدين مرعشى ، با دسته بندى نقدهاى مطرح درباره كتاب و نويسنده آن ، به اختصار به آنها پاسخ داده است . ۲
كتاب عوالى ، با تحقيق شيخ مجتبى عراقى ، براساس دو نسخه خطّى كهن موجود در كتاب خانه آية اللّه بروجردى و آية اللّه مرعشى ، در چهار جلد ، منتشر شده است .
در مقدّمه كتاب نيز رساله الردود والنقود آية اللّه مرعشى در دفاع از كتاب عوالى و نويسنده آن ، آمده است . نيز در پايان جلد چهارم ، فهرست الفبايى احاديث در قالب رساله نظم اللّئالى فى ترتيب أحاديث العوالى ، توسّط محمّدمهدى نجف ، تهيه شده است . سيّد نعمة اللّه جزائرى نيز كتابى به نام جواهر الغوالى فى شرح العوالى يا مدينة الحديث در شرح كتاب عوالى نگاشته است . در پانوشت هاى نسخه چاپى ، مواردى از كتاب ياد شده نقل شده و با رمز «ج» به آن اشاره شده است .
نيز از آن جا كه در دو نسخه خطّى مستند تحقيق ، حواشى و شروحى از خود ابن ابى جمهور وجود داشته ، در پاورقى هاى كتاب آمده و با رمز «معه» به مأخذ آنها اشاره شده است .
در پايان ، توجّه به نكاتى درباره كتاب عوالى ، مفيد به نظر مى رسد :
1 . مأخذ بسيارى از رواياتى كه در متون و محافل فقهى متأخّر متداول شده ، كتاب عوالى است ؛ مانند اين روايت كه : «الناس مسلّطون على انفسهم» . ۳
2 . بيشتر روايات كتاب ، مرسل است ، امّا ابن ابى جمهور ، معتقد است كه عدم ذكر راوى ، در صورتى كه دانسته شود كه راوى تنها از ثقات نقل مى كند ، حديث او را

1.ر.ك : خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۳۳۱ به بعد.

2.ر.ك: عوالى اللّئالى، ج ۱، مقدّمه آية اللّه مرعشى.

3.محقّق كتاب، فهرستى از اين گونه روايات، در پايان جلد دوم، سوم و چهارم، به دست داده است.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
152

كتاب «غوالى اللئالى» وإن كان مشهوراً و مؤلّفه فى الفضل معروفاً، لكنّه لم يميّز القشر من اللباب وأدخل أخبار متعصبى المخالفين بين روايات الأصحاب، فلذا اقتصرنا منه على نقل بعضها ومثله كتاب «نثر اللئالى». ۱
محقّق بحرانى ، در مقام نقد «مرفوعه زراره» كه ابن ابى جمهور روايت كرده ، مى نويسد :
انّا لم نقف عليها فى غير كتاب «عوالى اللئالى»، مع ما هى عليه من الرفع و الإرسال و ما عليه الكتاب المذكور من نسبة صاحبه إلى التساهل فى نقل الأخبار والإهمال وخلط غثها بسمينها وصحيحها بسقيمها كما لايخفى على من وقف على الكتاب المذكور. ۲
شيخ انصارى نيز در فرائد الاُصول ، سخن شيخ يوسف بحرانى را نقل و تأييد كرده است . ۳ پس از شيخ انصارى ، برخى ديگر از فقيهان و اصوليان نيز به نقد كتاب عوالى پرداخته اند . ۴
شيخ حرّ عاملى ، در نگارش وسائل الشيعة ، از عوالى بهره نبرده كه مى تواند نشانه عدم اعتماد وى به اين كتاب باشد . ۵ نويسنده روضات الجنّات نيز از منتقدان ابن ابى جمهور است . ۶ برخى نيز به دفاع از ابن ابى جمهور و آثار او از جمله عوالى اللّئالى پرداخته اند كه از آن ميان ، مى توان به سيّد نعمة اللّه جزائرى در شرح خود بر عوالى ،

1.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۳۱.

2.الحدائق الناضرة، ج ۱، ص ۹۹ . نيز ، ر .ك : لؤلؤة البحرين ، ص۱۶۷ .

3.فرائد الأصول، ج ۲، ص ۱۱۶.

4.ر.ك: فوائد الأصول، ج ۳، ص ۳۸۹؛ أصول الفقه، ج ۲، ص ۲۱۹.

5.ر.ك : خاتمة وسائل، فايده چهارم . در هامش نسخه اصل خاتمه وسائل، به نقل از شيخ حرّ، به نام كتاب هايى كه مورد اعتماد وى نبوده و در نتيجه، مورد استفاده وى نبوده اند، اشاره شده، كه كتاب عوالى، المجلى والأحاديث الفقهية ى ابن ابى جمهور نيز از جمله آنهاست (ر.ك : خاتمة وسائل الشيعة، ص ۱۵۹ ـ ۱۶۰).

6.ر.ك: روضات الجنّات، ج ۷، ص ۳۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84680
صفحه از 461
پرینت  ارسال به