155
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

و مجلسى آن را نثر اللّئالى ۱ و خوانسارى اللّئالى العزيزيّة فى الأحاديث النبوية والإمامية ۲ ناميده اند .
علاّمه مجلسى ، در يادكرد مصادر بحار الأنوار ، تأكيد كرده كه از عوالى و درر اللئالى در برخى موارد ، حديث نقل مى كند . البته درباره هر دو كتاب ابن ابى جمهور گفته كه وى ، پوسته را از مغز جدا نكرده و احاديث مخالفان متعصّب را در ميان روايات اماميه ، وارد كرده است ؛ ۳ امّا محدّث نورى ، به دفاع از اعتبار كتاب پرداخته و آن را از مصادر مستدرك قرار داده است . ۴
موضوع كتاب درر اللّئالى ، بيان احاديث فقهى است كه نويسنده ، آن را پس از عوالى نگاشته است . ۵ بنا به گفته محدّث نورى ، اين كتاب ، داراى يك «مقدّمه» ، سه «قِسم» و «خاتمه» است . مقدّمه ، شامل اخبار نبوى در ترغيب به انجام عبادات است ، اقسام سه گانه در ابواب فقهى به ترتيب ، و خاتمه در باب اخلاق است . ۶
نگارش كتاب ، اواخر شوّال سال 899 و تبييض (پاكنويس) آن به سال 901 ق ، در اِسترآباد به انجام رسيده است .
محدّث نورى و شيخ آقا بزرگ ، تأكيد كرده اند كه روايات كتاب ، از كتب اربعه استخراج شده است . ۷ ابن ابى جمهور ، درر اللّئالى را در روزگار احمد كوركى براى امير عماد الدين نگاشته است .

1.بحار الأنوار ، ج۱ ، ص ۳۱ .

2.روضات الجنّات، ج ۷ ، ص ۲۶ .

3.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۳۱.

4.ر.ك: خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۳۴۵.

5.همان جا.

6.همان جا؛ الذريعة، ج۸ ، ص۱۳۳ (ش۴۹۶).


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
154

مسند مى كند . ۱
3 . همچنان كه از تخريج هاى محقّق كتاب بر مى آيد ، بسيارى از روايات در منابع حديثى اهل سنّت ، موجود است . به نظر مى رسد با توجّه به تأكيد ابن ابى جمهور بر نقل همه روايات از طُرُق امامى ، اين روايات ، از راه متون فقهى شيعه كه در آنها در مقام بحث و استدلال ، به احاديث اهل سنّت استناد مى شود ، بويژه كتاب هاى مربوط به فقه تطبيقى مانند الخلاف شيخ طوسى و تذكرة الفقهاء علاّمه حلّى برگرفته شده است . به هر حال ، چنين مى نمايد كه با استخراج رايانه اى بتوان شمار قابل توجّهى از روايات را نشان داد كه تنها در منابع اهل سنّت آمده يا مأخذ حديثى شناخته شده اى ندارند . سخن ناقدان كتاب عوالى درباره خلط روايات شيعه با اهل سنّت ، ناظر به اين بخش از روايات است .
4 . در بخش هاى خاصّى از كتاب (مانند تمام جلد اوّل) ، روايات ، صرفاً از پيامبر اكرم نقل شده است . اين امر ، ممكن است نشانگر رويكرد خاصّ نويسنده در عرضه احاديث فقهى باشد كه وى را به نقل روايات اهل سنّت نيز كشانده است .

2. دُرَر اللّئالى

نام كامل كتاب ، دُرَر اللّئالى العمادية فى الأحاديث الفقهية و نگاشته ابن ابى جمهور احسايى است . محدّث نورى و محقّق تهرانى تصريح كرده اند كه نام صحيح كتاب ، بنا به تصريح ابن ابى جمهور در مقدّمه ، همان است ؛ ۲ امّا شيخ حرّ عاملى در أمل الآمل و نويسنده رياض العلماء به الأحاديث الفقهية على مذهب الإمامية تعبير كرده اند ۳

1.«ولا يلزم من عدم ذكر اسم المنقول عنه فى هذا المسلك أن يكون من المرسل، لما تقرر فى الأصول أنّ الراوى إذا علم من حاله أنّه لايروى إلاّ عن الثقات، كان إرساله إسناداً» (عوالى اللّئالى، ج ۱، ص ۳۰۲، حاشيه).

2.خاتمة مستدرك، ج ۱، ص ۳۴۶؛ الذريعة، ج ۸ ، ص ۱۳۳ (ش ۴۹۶).

3.أمل الآمل (تذكرة المتبحرين)، ج ۲، ص ۲۵۳ (ش ۷۴۹) ، رياض العلماء ، ج۵ ، ص۵۰ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84633
صفحه از 461
پرینت  ارسال به