173
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

جلوه دهد و جهت تتميم فوايد و تكميل عوايد ، معانى احاديث به فارسى بيان كند ؛ چه ، نفع آن اتمّ و حظّ آن ، اشمل و اعمّ است . ۱
كتاب ، داراى نثرى شيوا و روان است و كاشفى ، همه هنر علمى و ادبى خود را براى پيدايى آن به كار بسته است . ۲ از آن جا كه محقّق بزرگوار كتاب ، شادروان محدّث اُرمَوى درباره اين كتاب از ابعاد گوناگون ، هم در مقدّمه مصحّح ، و هم در حواشى و تعليقات خود كه در پايان كتاب آمده ، سخن گفته است ، در اين جا به يادآورى چند نكته بسنده مى كنيم .
واعظى ، در نقل احاديث ، منابع خود را ذكر نمى كند . از تخريج هاى مصحّح محترم و برخى جستجوهاى نگارنده آشكار شد كه روايات ، از منابع اهل سنّت ، اخذ شده است .
در عين حال ، روايتى به واسطه امام رضا عليه السلام از رسول خدا با اين تعبير نقل كرده است : «و از حضرت سلطان عالميان امام رضا عليه السلام منقول است و در صحيفه احاديث ايشان ، مسطور» كه در صحيفة الرضا عليه السلام و عيون أخبار الرضا عليه السلام آمده و واعظى ، ظاهراً از صحيفة الرضا عليه السلام برگرفته است . ۳
روش كار واعظى در اين كتاب ، داراى ويژگى هايى است كه مى توان آن را سبك واعظانه در عرضه حديث ناميد . واعظى كه خود واعظى زبردست هم بوده ، در اين كتاب نيز به همين شيوه عمل كرده است . از ويژگى هاى اين سبك ، افزون بر عدم نقل منابع و اسانيد احاديث ، بيان شيوا و روان ، نقل اشعار ، حكايات و لطايف است . ويژگى ديگر اين كتاب ، نقل مطالب و لطايف عرفانى در جاى جاىِ كتاب است . اين مطالب ، گاه از خود نويسنده است ، و گاه به نقل از عرفاى پيشين . در ميان روايات

1.همان، ص ۱ ـ ۲.

2.ر.ك: همان، مقدّمه مصحّح و تعليقات و حواشى.

3.همان، ص ۳۶۴. نيز، ر.ك: صحيفة الرضا عليه السلام ، ص ۱۰۲؛ عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج ۱، ص ۳۰.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
172

است . ۱ اين كتاب كه به نام عبد اللّه نقش بندى اصل نگاشته شده و شامل چهل حديث نبوى است ، داراى هشت «اصل» است كه هر اصلى به پنج «وصل» ، تقسيم مى شود .
اصول هشتگانه كتاب عبارت اند از :
1 . در توحيد ، ايمان ، اسلام ، نعت حضرت رسول اكرم و صفت اوليا ؛
2 . در عبادات و آنچه متعلَّق به آن است ؛
3 . در فضايل قرآن و بعضى از دعوات و اذكار و معارف ؛
4 . در مكارم اخلاق و محاسن اوصاف ؛
5 . در اوصاف رديّه و رذايل اخلاق ؛
6 . در آداب و وظايف اهل حكومت و امارت و ارباب علم ؛
7 . در آنچه به ازمنه و امكنه و البسه و اطعمه و اشربه تعلّق دارد ؛
8 . در احاديث متفرّقه .
كاشفى ، در آغاز كتاب خود ، با ذكر حديث : «من حفظ على أمّتى . . .» كه آن را «خبر صحيح ميمون الآثار بأسانيد صحيحه از طُرُق شتى (پراكنده)» شمرده ، انگيزه نگارش خودرا پيروى از اين حديث شريف دانسته ۲ و درباره محتواى كتاب و روش نگارش آن مى نويسد :
. . .چهل حديث كه جامع اكثر اصول عبادات ، و مستجمع بيشتر مكارم اخلاق و محاسن عادات باشد ، جمع كند در هشت اصل . هر اصلى ، مشتمل بر پنج وصل و هر وصلى ، منطوى بر حديثى و نكته[اى] چند و مؤيّد هر حديث ، آيتى يا زيادت از كلام مجيد در اوّل ايراد كند و احاديث ديگر ، به استشهاد بياورد و از ابيات و امثال و حكايات و آثار و حقايق و دقايق ، آنچه مناسب وقت و زمان باشد ، بر منصّه ظهور ،

1.الذريعة، ج ۱۱، ص ۲۱۱ (ش ۱۲۶۲).

2.الرسالة العليّة، ص ۱.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 88407
صفحه از 461
پرینت  ارسال به