205
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

فرد برايش مشتبه است ، رمزگذارى نمى كند . صاحب قاموس الرجال ، نمونه آورده كه احكم بن بشار ـ كه نامش در رجال الكشى آمده ـ براى ابن داوود ، ميان حكم و احكم ، مشتبه بوده و لذا هر دو را آورده ، بدون آن كه رمز رجال الكشّى را قيد كند . ۱ البته يكى از نمونه هايى كه نويسنده قاموس آورده ، قابل مناقشه است . ايشان گفته از آن جا كه عبد اللّه برقى براى ابن داوود ، ميان برقى و رقّى مشتبه بوده ، هر دو نام را بدون ذكر رمز رجال الكشى آورده ، ۲ در حالى كه ابن داوود ، در قسم دوم كتاب ، ذيل «عبد اللّه برقى» رمز رجال الكشّى را قيد كرده است . ۳ البته ذيل «عبد اللّه رقّى» ، رمزى نياورده است .
3 . با توجّه به اين كه ابن داوود در جزء اوّل ، ممدوحان و مهملان را آورده ، دانسته مى شود كه او به حديثى كه راويان آن مهمل بوده و مدح و قدحى درباره آنها نقل نشده ، به سان حديثى كه راويان آن ممدوح اند ، عمل مى كند . ۴ البته او آن گونه كه ممدوحان را استقصا مى كند ، مهملان را استقصا نمى كند . ۵
گفتيم كه ابن داوود ، كتاب خود را در دو جزء نگاشته است . در پايان جزء اوّل ، چند فصل ديگر ، بدين ترتيب به آن افزوده است :
يادكرد جماعتى كه نجاشى درباره آنها گفته : «ثقة ثقة» ؛ ذكر اصحاب اجماع ؛ يادكرد افرادى كه نجاشى آنها را با وجود پريشانى و نادرستى مذهب ، ثقه دانسته ؛ يادكرد گروهى كه نجاشى درباره آنان ، يكى از تعابير : ليس بذاك ، لا بأس به ، و قريب الأمر را به كار برده است ؛ يادكرد گروهى كه رواياتشان شمارش شده است ؛ يادكرد نام

1.قاموس الرجال، ج ۱، ص ۳۷.

2.همان جا.

3.الرجال، ابن داوود، چاپ دانشگاه تهران، ص ۴۶۷ (ش ۲۵۸)؛ تحقيق: سيّد صادق آل بحرالعلوم، ص ۲۵۳ (ش ۲۶۷). ممكن است در نسخه مورد استناد ايشان، بدون رمز بوده باشد.

4.قاموس الرجال، ج ۱، ص ۳۸. محقّق شوشترى، اين مبنا را صحيح و نزد قدماى اصحاب، معمول دانسته است.

5.همان، ص ۳۸.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
204

او در تنظيم كتاب خود ، دست به عملى ابتكارى زده و اسامى افراد را به ترتيب حروف الفبا در حروف اوّل و دوم نام هايشان و نام پدرانشان آورده است . براى نمونه ، ابان ، قبل از ابراهيم و ابان بن تغلب ، پيش از ابان بن عبد الملك آمده است . اين در حالى است كه در كتاب هاى رجالى پيشين ، همه نام هايى كه با حرف الف شروع مى شوند ، در يك بخش آمده ، بدون آن كه ترتيب حروف بعدى لحاظ شده باشد . ابن داوود ، براى هريك از منابع رجالى اى كه از آنها استفاده كرده و نيز براى نام هريك از معصومان ، رمزى نهاده است . بدين ترتيب ، با استفاده از رموز دانسته مى شود كه هريك از راويان در كدام يك از منابع ، ياد شده و از اصحاب كدام معصوم بوده است . اين رموز ، توسّط رجاليان بعدى نيز پذيرفته شده است . ۱ ابن داوود ، پس از ذكر رمزگذارى هاى خود ، از پيش دستى خود در اين زمينه سخن مى گويد . از ديگر ويژگى هاى كتاب ، آن است كه گاه به چگونگى ضبط برخى اعلام ، اشاره مى كند ؛ ۲ يعنى همان كارى كه علاّمه حلّى در إيضاح الاشتباه انجام داده است .
برخى ديگر از ويژگى هاى الرجال ابن داوود عبارت اند از : ۳
1 . ابن داوود ، در قِسم نخست كتاب خود ، افرادى را آورده كه مدحى درباره ايشان وارد شده ، گرچه ذم هاى فراوان درباره برخى از آنها وارد شده باشد . بر اين اساس ، برخى افراد مانند هشام بن حكم را به اعتبار ورود مدح درباره آنها در بخش اوّل ، و به اعتبار ورود ذم درباره شان در بخش دوم نيز آورده است . همچنين ، افراد اختلافى را به همان اعتبار ، در هر دو قِسم ، آورده است .
2 . ابن داوود ، تمام مآخذ خود را ذكر مى كند و در صورتى كه مستند خود را ذكر نكند ، دانسته مى شود كه از نسخه او رمز آن ساقط شده است . البته در مواردى كه نام

1.مصفّى المقال، ص ۱۲۶.

2.براى مثال، ر.ك : قسم اوّل، ذيل: حماد، حمدويه، خيثمه و شرحبيل.

3.ر.ك : قاموس الرجال، ج ۱، ص ۳۵ به بعد.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 103882
صفحه از 461
پرینت  ارسال به