211
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

7 . حاشيه سيّد محمد بن على بن حسين بن ابى الحسن عاملى ، صاحب مدارك ؛
8 . حاشيه شيخ مساعد بن بديع بن حسن حويزى ، معاصر شيخ حرّ عاملى ؛ ۱
9 . حاشيه شيخ حسن ، صاحب معالم ؛ ۲
10 . حاشيه علم الهدى محمّد بن محمّد محسن فيض كاشانى . ۳
از اقدامات ديگر درباره خلاصة الأقوال ، مرتّب كردن آن است كه توسّط ملاّ عزيزاللّه ، از فرزندان محمّد تقى مجلسى (م 1074 ق) و شيخ فخر الدين ، فرزند محمّد على طريحى نجفى (م 1085 ق) ، ۴ ملاّ نور الدين على بن حيدر على قمى (به نام نهاية الآمال فى ترتيب خلاصة الأقوال ، تاريخ نگارش 974 ق) ۵ صورت گرفته است .
تلخيصى از خلاصة الأقوال به نظم توسّط شيخ محمّد جواد بن محسن خراسانى (م 1397 ق) به نام خلاصة الخلاصة در ششصد بيت انجام يافته كه در تهران ، منتشر شده است . ۶ نيز نظم ديگرى از خلاصة به نام ملخص المقال فى نظم مختصر خلاصة الأقوال فى معرفة أسماء الرجال ، توسّط عبد الرحيم بن عبد الحسين بن محمّد حسين تهرانى ، صاحب الفصول به سال 1333 ق ، نوشته شده كه به سال 1343 ق ، به چاپ رسيده است . ۷
گزينش ديگرى توسّط محمّدرضا بن اسماعيل موسوى شيرازى (م بعد از 1300 ق) به نام الوجيزة فى الرجال انجام گرفته است . ۸

1.الذريعة ، ج ۶ ، ص ۸۲ ـ ۸۳ .

2.همان، ج ۷، ص ۱۰۳.

3.مكتبة العلامة الحلّى، ص ۱۲۶.

4.الذريعة، ج ۴، ص ۶۵ .

5.همان، ج ۱۰، ص ۱۳۵.

6.مكتبة العلامة حلّى، ص ۱۲۶.

7.الذريعة، ج ۲۲، ص ۲۱۴ (ش ۶۷۴۴).

8.همان، ج ۲۵، ص ۴۹ (ش ۲۴۸).


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
210

از كتاب عظيم خود در رجال ، نگاشته است . كتاب ، داراى نسخه هاى خطّى متعدّدى است كه برخى از آنها در زمان نويسنده نگارش يافته است . از آن جمله ، نسخه اى است كه شاگرد علاّمه ، سراج الدين حسن بن بهاء الدين محمد بن ابى المجد سرابشنوى كتابت كرده و آن را بر استاد ، قرائت كرده است . علاّمه نيز اِنهاء و اجازه اى به تاريخ 715 ق ، در پايان قسم اوّل و پايان كتاب براى نگارنده نسخه نوشته است . اين نسخه در كتاب خانه سيّد حسن صدر در كاظمين ، موجود است . ۱
اقدامات متعدّدى درباره خلاصة الأقوال توسّط عالمان پس از علاّمه صورت گرفته كه نشانگر توجّه و اهتمام ايشان به اين كتاب و رواج و تداول آن در محافل علمى است . اين اقدامات ، در قالب تلخيص ، مرتّب كردن (احتمالاً ترتيب الفبايى بر اساس حروف دوم و سوم نام ها) ، استدراك ، به نظم كشيدن و ترجمه آن به چشم مى خورد .
حواشى متعدّدى نيز توسّط عالمان پس از علاّمه حلّى بر كتاب خلاصة الأقوال زده شده است . اين حواشى كه جملگى در الذريعة معرّفى شده ، عبارت اند از :
1 . حاشيه بهاءالدين على بن غياث الدين عبد الكريم بن عبد الحميد نيلى نجفى ، صاحب رجال النيلى ؛
2 . حاشيه شهيد ثانى ؛
3 . حاشيه سيّد ماجد بن هاشم بحرانى ؛
4 . حاشيه شيخ سليمان بن عبد اللّه ماحوزى ؛
5 . حاشيه ابو جعفر محمّد بن حسن بن زين الدين شهيد ، معروف به شيخ محمّد سبط ؛
6 . حاشيه شيخ بهاء الدين محمّد بن حسين عاملى ؛

1.الذريعة، ج ۷، ص ۲۱۴ (ش ۱۰۴۰).

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84683
صفحه از 461
پرینت  ارسال به