فعند ذلك يأخذ فى الشطيحات والكلمات الّتى لايجوز التكلّم بها فى الشرع، كما روى عن أبى يزيد «سبحان [سبحانى] ما أعظم شأنى» وعن المنصور: «أنا الحق» و عن أبى سعيد: «ليس فى جبّتى إلاّ [سوى ]اللّه ...». ^۱
اين در حالى است كه علاّمه حلّى در كتاب پيش گفته به نكوهش صوفيان از نظر عقيده و رفتار پرداخته است . ^۲ با عنايت به متن رساله «شرح حديث حقيقت» مى توان گفت كه انتساب آن به علاّمه ، منتفى است . به هر روى ، شرح ياد شده با انتساب به علاّمه حلّى ، يك بار در مجموعه كلمات المحقّقين (ص 496 ـ 500) به سال 1402 ق ، توسّط منشورات مكتبة المفيد قم ، چاپ سنگى شده و بار ديگر در دفتر سوم ميراث حديث شيعه ، (ص183 ـ 198) به سال 1379 ش ، منتشر شده است .
ديگر كتاب هاى چاپى در باب شرح حديث ، عبارت اند از :
1 . مصابيح القلوب ، كه در بخش متون اخلاقى معرّفى شد .
2 . الرسالة العليّة ، كه در بخش اربعين نگارى معرّفى شد .
3 . شرح المقالة التكليفيّة ، از بياضى نباطى ، كه در بخش متون اخلاقى معرّفى شد .
4 . المقام الأسنى ، از كفعمى ، كه در بخش ادعيه معرّفى شد .
5 . مشارق أنوار اليقين ، از برسى ، كه در بخش مناقب ، معرّفى شد .

ب. آثار خطّى و ناياب

1 . شرح دعاء الصَنَمين
اين كتاب ، نگاشته على عراقى ، معاصر على بن هلال جزائرى است كه آن را به سال 878 ق ، در قصبه جاجرم ، به فارسى نگاشته است . صاحب رياض ، نسخه اين

نظر اسناد و اعتبار مى پذيرد و ثانياً به متن روايت چندان علاقه مى يابد كه به شرح و تبيين مضمون آن در قالب رساله ، اقدام مى كند . با توجّه به اين نكته ، گفتنى است كه حديث معروف به «حقيقت» ، در آثار شناخته شده علاّمه نيامده و از اين رو ، دليلى بر عنايت خاصّ علاّمه به آن در دست نيست .
2 . همچنان كه شيخ آقا بزرگ نيز تفطّن يافته و تذكّر داده اند ، متن شرح ، مشابه ديگر آثار علاّمه نيست . در تعبير كلّى بايد گفت كه شرح مورد بحث ، رويكرد عرفانى به حديث دارد و در آن ، مطالبى يافت مى شود كه با مبانى كلامى علاّمه حلّى ناپذيرفتنى است . براى نمونه ، در رساله «شرح حديث حقيقت» ، در شرح فقره «جذب الأحديّة بصفة التوحيد» نوشته است :
معناه ان من هتك ستره من غلبة السرور و سكر من شراب الوجد الحقيقى، ثمّ نفس من سكره ويجلس على سرير الصحو و يعلم أن ليس فى الوجود إلاّ اللّه و ينتفى إلاثنينيّة بالكليّة؛ تمكّن من التوحيد الحقيقى وهو أن لايجرى فى الوجود الاّ اللّه الواحد الحق مع وجود كثرة المكوّنات.... ^۱
با مقايسه مطالب ياد شده با سخن علاّمه در نهج الحق ، در اين باره مى توان به اختلاف مبنايى دو كلام پى برد . در مبحث پنجم كتاب نهج الحق ، پس از ضرورى شمردن بطلان اتّحاد خداوند متعال با ماسِوا مى نويسد :
وخالف فى ذلك جماعة من الصوفية من الجمهور، فحكموا بأنّه تعالى يتحد مع أبدان العارفين، حتى أن بعضهم قال إنّه تعالى نفس الوجود، و كلّ موجود هو اللّه تعالى وهذا عين الكفر والإلحاد. ^۲
3 . نيز در بخشى از «شرح حديث حقيقت» ، با اشاره به شطحيات صوفيه در حال وجد ، آمده است :