337
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

شخص ، فلان كتاب را از من روايت كند.
8 . وجاده ، كه طالب حديث ، كتاب يا چند روايت را به خطّ شيخ بيابد و يقين كند كه به خطّ اوست يا اين كه كتاب ، از اوست و بايد به هنگام نقل با لفظ «وجدتُ» ، بدان تصريح نمايد.

اجـازه

علماى حديث ، اجازه را يكى از مهم ترين طرق حمل حديث دانسته اند و به عنوان پشتوانه درستى نقل احاديث ، به اخذ و مبادله آن ، همّت گماشته اند.
از كارهايى كه در علم الحديث صورت يافته ، موضوع بررسى صلاحيّت ناقلان حديث است كه افراد واجد صلاحيت ، از ناحيه مشايخ حديث ، رسما مجاز در نقل مى گرديدند و معمولاً ، اجازه نامه به خطّ شيخ و استاد حديث به شاگرد داده مى شد. ۱
اجازه ، در اصطلاح محدّثان ، اذنِ شفاهى يا كتبى به كسى در نقل روايت است كه چون مُجيز (اجازه دهنده) شخصى را مورد اطمينان دانست و صلاحيّت او را براى نقل حديث ، تشخيص داد ، به او اجازه مى دهد كه آنچه را از او شنيده يا براى او قرائت كرده ، يا در كتب حديث آمده است ، نقل كند و در اين كار ، قبول كردن شخص مجاز ، شرط نيست. ۲
مطلبى كه از اين عبارت به دست مى آيد ، اين كه غرض از اجازه گرفتن و اجازه دادن ، خصوصا مبادله اجازه معاصران با يكديگر ، نشانه رابطه تعليم و تعلّم نيست؛ بلكه پيوستن از طرق گوناگون به سلسله روايت حديث و تقويت مستندات آن است. ۳

1.همان ، ص ۷۴.

2.همان جا.

3.علاّمه مجلسى ، ص ۱۳ (با تغيير و تصرّف).


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
336

جمعى واجب مى دانند كه راوى در نقل حديث ، اجازه داشته باشد. ۱
در بيان اقسام «اجازه» ، شهيد ثانى (م 966 ق) ۲ و شيخ بهايى (م 1031 ق) ، ۳ قائل به هفت قِسم اند ۴ و شيخ حسين بن عبد الصمد عاملى (م 984 ق) ، قائل به هشت قِسم است. ۵ ديگران هم به پيروى از وى ، هشت قِسم را اختيار نموده اند ۶ كه شامل موارد زير است:
1. سماع يا شنيدن حديث از شيخ ، كه بهترين نوع تحمّل حديث است؛
2. قرائت يا خواندن حديث بر شيخ؛
3. دادن اجازه ، كه معمولاً شيخ به شاگردان خويش ، اجازه نقل كتاب خاصّى يا همه كتب حديث را كه خود مجاز در نقل آن است ، مى دهد؛
4 . مناوله ، كه يا با اجازه توأم است يا بدون اجازه. اوّلى مثل اين كه استاد ، كتاب خود را به شاگرد داده ، به وى ، اجازه نقل آن را بدهد يا شاگرد ، رواياتى را كه سماع نموده به نظر شيخ برساند و شيخ به وى ، اجازه نقل بدهد . دومى آن كه شاگرد به كتاب حديث تصحيح شده استاد ، دسترس پيدا كند.
5 . كتابت ، كه شيخ براى شخص حاضر يا غايب ، به خواست خود يا به خواهش او احاديثى بنگارد و آن گاه به وى اجازه روايت آن را بدهد.
6. اِعلام ، كه شيخ بدون اجازه و اذن به كسى ، فقط اعلام كند كه فلان حديث ، روايت يا سماع من از فلان شخص است كه در نقل اين قِسم ، بايد با آوردن «أعلمنا فلان» از وى نقل كرد.
7. وصيّت ، كه شيخ هنگام مسافرت يا زمان وفات خود ، وصيّت كند كه فلان

1.علم الحديث ، ص ۱۷۰ (به نقل از : لوامع صاحبقرانى).

2.الدارية فى علم مصطلح الحديث ، ص ۸۲ ـ ۱۰۷.

3.الوجيزة ، ص ۱۹ـ ۲۱.

4.سماع ، قرائت ، اجازه ، مناوله ، كتابت ، اِعلام و و جاده .

5.وصول الأخيار إلى اصول الأخبار ، ص ۱۳۱ ـ ۱۴۳.

6.علم الحديث ، ص ۱۷۰.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 84396
صفحه از 461
پرینت  ارسال به