و معاد را از اهل بيت وحى ، استنباط نموده است ؛ ^۱ ولى اين كار ، چندان دوام نيافت و چنان كه قبلاً گفته شد ، بيشتر تأليفات حديثى اين دوره بر اساس تفكّر اخباريگرى شكل گرفته است و با ظهور اخباريگرى و مقابله دو نحله فكرى ، اصولى ـ اخبارى ، باعث توجّه به علم حديث و گسترش فعّاليت هاى حديثى گرديده است. كاوش هاى حديثى كه در اين دوره بر روى منابع حديثى شيعه و بخصوص كتب اربعه صورت گرفت ، در تاريخ حديث شيعه بى نظير است. راجر سيورى ، درباره فعّاليت هاى حديثى اين دوره مى نويسد:
حديث در اين دوره ، به صورت گردآورى و مقابله ^۲ احاديث شيعى بود. ^۳
ولى با تتبّع و جستجو در منابع حديثى ، پژوهش هاى حديثى اين دوره را ـ بيشتر از مواردى كه سيورى نقل مى كند ـ بدين گونه مى توان دسته بندى كرد:
يك . تدوين ، دو . ترجمه ، سه . حاشيه نوسى ، چهار . درايه ، پنج . رجال ، شش . شرح نويسى ، هفت. غريب الحديث ، هشت . فقه الحديث. در اين فصل و فصل بعد ، به اين عناوين مى پردازيم .

يك . تدوين

تدوين يا گردآورى مجموعه هاى حديثى در اين دوره به سه شكل انجام گرفته است: اربعين نويسى ، گستردهْ نگاشت و تك نگارى.

فصل ششم : متون حديثى در سده هاى دهم و يازدهم هجرى

گسترش روز افزونِ فعّاليت هاى حديثى ، باعث بروز نوآورى هايى در ذهن متخصّصان اين رشته گرديد و اهل فنّ را بر آن داشت تا با احياى كتب حديثى ، مطالب اين رشته را به طور اختصاصى دنبال نمايند.
تصادم آرا و افكار ، يعنى گسترش تفكّر اخباريگرى از يك سو ، و مقابله اصوليان با آنها ، از سوى ديگر ، گروهى از علما را بر آن داشت تا تلفيقى بين عقل و نقل به وجود آورند و اين كار مهم ، توسط صدر المتألّهين ملاّ صدرا (م 1050 ق) شكل گرفت. وى در علوم نقلى ، شاگرد شيخ بهاءالدين عاملى بوده و سال هاى متمادى نزد او به قرائت فقه ، اصول ، حديث و رجال ، اشتغال داشته است و از وى ، حديث نقل مى كرده است. ^۱
دوره حكومت صفويّه ـ كه دوره انقطاع از تصوّف و ابتلا به اخباريگرى بود ـ ملاّ صدرا را بر آن داشت تا با تأليف كتاب كسر أصنام الجاهليّة ، با استشهاد به آيات و احاديث و گفتار فلاسفه ، پاسخى فلسفى به صوفيان بدهد.
وى در علم حديث و رجال ، صاحب نظر بوده و بسيارى از حقايق مربوط به مبدأ