مقام ، مناسبتى داشته است. مجلسى ، بر همه مطالبى كه از اين مأخذها نقل و تلفيق كرده بود ، شرح ، توضيح و تأويل نوشته و از آن دائرة المعارفى ، شامل كلّيه خبرها و حكم هاى فقهى و دستورهاى اخلاقى ، اعتقادى و تواريخ ، قصص انبيا و ائمه اطهار و مطالب اجتماعى ، بحث واجب ، مستحب ، مكروه ، حرام ، و بيان مسائل اصولى و كلامى و... براى شيعه دوازده امامى ترتيب داده است و از اين رو ، بايد آن را «فرهنگ نامه تشيّع» دانست كه نه قبل از مجلسى و نه بعد از وى ، به چنان هيئتى وجود نداشته است. ۱
علاّمه مجلسى ، در استفاده از منابع مختلف در بحار الأنوار ، حسّاسيّت خاصّى در استفاده از نسخه هاى كهن و معتبر داشته است. وى ، پس از ياد از نام منابع خود ، در فصلى با عنوان «فى بيان الوثوق على الكتب المذكورة و اختلافها فى ذلك» ، ۲ به بررسى مقدار اعتبار منابع ، پرداخته و با تكيه بر آن كه نسخه اين قبيل منابع ، قديمى و كهن بوده و اجازات علما و محدّثان بر روى آنهاست ، به اثبات درستى اعتبار آنها پرداخته است. ۳
در اين جا ، اين مسئله مطرح مى شود كه على رغم هم زمانى علاّمه مجلسى با شيخ حرّ عاملى ، مجلسى چه طور توانسته است به نسخ كهن و قديمى دست يابد؟ گفتنى است كه علاّمه مجلسى ، به لحاظ اين كه اولاً ، از لحاظ مادّى متموّل بوده است و ثانيا به دليل موقعيّتى كه در حكومت صفويه داشته ، دستيابى وى به اين نسخ ، آسان بوده است و حتّى يك بار ، بنا به پيشنهاد وى ، شاه سليمان صفوى ، يكى از امراى دولت را با هدايايى بسيار ، به منظور به دست آوردن كتاب مدينة العلم شيخ صدوق به يمن فرستاد ، ۴ هر چند كه چيزى به دست نيامد.
1.تاريخ ادبيات ايران ، ص ۲۵۹ ؛ علم الحديث ، ص ۹۱.
2.بحار الأنوار ، ج ۱ ، ص ۲۶.
3.مقالات تاريخى ، دفتر چهارم ، ص ۱۰۸.
4.رساله اعتقادات ، ص ۱۲.
