كتاب الوجيزة ^۱ تلخيص نموده و در واقع ، وى اين قواعد را به جاى مقدّمه بر كتاب الحبل المتين خود ، نگاشته و در سال 1010 ق ، به پايان رسانده است.
از اواسط قرن يازدهم هجرى به بعد ، شيخ فخر الدين بن محمّد على طريحى نجفى (م 1085 ق) ، خالق اثرى به نام جامع المقال فيما يتعلّق بأحوال الحديث و الرجال ^۲ گرديد. وى در اين كتاب ، اصطلاحات و مطالبى كه براى شناخت حديث و روايات لازم است ، جمع آورى نموده است. اين كتاب در يك «مقدّمه» و دوازده «باب» و يك «خاتمه» گردآورى شده و به الدراية لمعرفة الراوى و الرّواية ملقّب گشته و در سال 1057 ق ، نگارش آن به پايان رسيده است.

رجـال

در قرن دهم هجرى به دنبال توجّه به حديث و گسترش فعّاليت هاى حديثى ، بررسى اسناد احاديث ، مورد توجّه محقّقان قرار گرفت. به دنبال اقداماتى از قبيل احياى كتب حديثى ، شرح و حاشيه و تعليقه نويسى بر كتب اربعه ، همين سياست درباره كتب اربعه رجالى ^۳ هم در پيش گرفته شد.
محقّقان قرن هاى دهم و يازدهم هجرى ، با توجّه به آثار پيشينيان در علم رجال ، دست به كارهاى تازه اى زدند . اوّلين فعاليّت رجالى شناخته شده در اين دوره ، نهاية الآمال فى ترتيب خلاصة الأقوال ، ^۴ تأليف نورالدين على بن على منعل قمى(ق 10 ق) است كه در سال 974 ق ، به پايان رسيده است. مؤلّف در اين كتاب ، دو بخش «ثقات» و «ضعاف» كتاب رجالى علاّمه حلّى ، خلاصة الأقوال را در دو بخش تنظيم نموده و

و تقسيمات و اصطلاحات حديث و چگونگى شناخت راويان و جمع بين احاديث و... مى پردازد ، ولى تفاوتى كه بين كتاب او و شهيد ثانى وجود دارد ، اين است كه شيخ حسين بن عبدالصمد در لابه لاى بحث ها ، مطالب مهمّى از قبيل: آداب تعليم و تعلّم و بعضى مسائل ديگر ، بيان نموده است.
خاتمه كتاب به رموزى كه در كتاب هاى حديثى وجود دارد ، اختصاص يافته است.
در اوايل قرن يازدهم ، جمال الدين ابو منصور حسن بن زين الدين ، مشهور به صاحب معالم (م 1011 ق) ، فرزند شهيد ثانى ، دست به كار تازه اى زد. وى ، احاديث صحيح شيعه را از كتب اربعه استخراج كرد و در كتاب جداگانه اى به رشته تأليف كشيد و با نام منتقى الجمان فى الأحاديث الصحاح والحسان ، به عالم تشيّع ، تقديم كرد. ^۱ اين اثر نفيس با آن كه ناقص ماند ، مورد تقدير و تحسين فقها قرار گرفته و دانشمندان بزرگى ، مانند: ميرداماد ، علاّمه مجلسى ، شيخ حرّ عاملى و ملاّ صالح مازندرانى ، از اين اثر نفيس ، برخوردار شدند.
صاحب منتقى الجمان ، صحاح خود را بر دو پايه تقسيم كرده است. ابتدا احاديثى را نقل مى كند كه شخصا صحّت آن را تأييد مى كند و بلافاصله ، به نقل احاديثى مى پردازد كه ديگران و از جمله پدرش ، صحّت آن را تأييد كرده اند. دسته اوّل را با رمز «صحى» يعنى «صحيح عندى» و دسته دوم را با رمز «صحر» يعنى «صحيح على المشهور» ، مشخّص نموده است. ^۲ نگارش اين كتاب به سال 1006 ق ، به پايان رسيده است.
شيخ بهاء الدين محمّد بن حسين عاملى (م 1031 ق) ، قواعد علم درايه را در