413
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

ابن شهر آشوب ، الفهرست منتجب الدين و الرجال علاّمه حلى است. ۱ وى در اين كتاب ، احوال رجال حديث شيعه را به ترتيب حروف ، بنا بر آنچه علما نوشته اند، گرد آورده و گاهى گفته هاى دانشمندان اهل سنّت را نيز مى آورد.
تلخيص المقال فى تحقيق أحوال الرجال ، ۲ موسوم به الرجال الوسيط ، دومين كتابى است كه مؤلّف در علم رجال نوشته و در آن ، نام رجال حديث شيعه را به ترتيب حروف تهجّى گرد آورده و به سال 988 ق ، به پايان برده است . توضيح المقال وى نيز ، موسوم به الرجال الصغير است ، به طورى كه در كشف الحجب ، بدان اشاره كرده است. ۳
نقد الرجال ، ۴ تأليف مير مصطفى بن حسين تفرشى (م 1021 ق) ، كه از شاگردان ملاّ عبد اللّه شوشترى (م 1021 ق) بوده است. اين كتاب ، شامل مطالب كتب اربعه رجالى ، رجال الغضائرى ، والرجال علاّمه حلّى و ابن داوود حلّى است ۵ كه مؤلّف ، نام آن رجال حديث را به ترتيب حروف تهجّى گرد آورده و در آخر ، شش فايده رجالى نيز آورده است.
زكى الدين عناية اللّه بن على شرف الدين قُهپايى (م 1016 ق) ، از ديگر رجاليان قرن يازدهم است. قهپايى ، رجال الكشى را ـ كه تنظيم آن به ترتيب طبقات بوده است ـ به ترتيب حروف و با حفظ اصل عبارات و روايات ، به اضافه عناوين جداگانه كه در

1.تاريخ حديث ، ص ۶۶.

2.الذريعة ، ج ۴ ، ص ۴۲۰؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۱ ، ص ۱۴۴؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه فاضل ، ج ۱ ، ص ۷؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى ، مجموعه ش ۷۱۰۰ ؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آستان قدس ، مجموعه ش ۳۶۲۷.

3.الذريعة ، ج ۴ ، ص ۴۹۸ .

4.همان ، ج ۲۴ ، ص ۲۷۴ ؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۱ ، ص ۱۶۲؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى ، مجموعه ش ۷۱۲۸؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آستان قدس ، مجموعه ش ۱۴۰۱۲.

5.تاريخ حديث ، ص ۶۵.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
412

عين عبارت علاّمه را بدون هيچ گونه تغيير و تبديلى آورده و در واقع ، فقط باب هاى كتاب را پس و پيش نموده و حروف آغاز نام ها را رعايت كرده است.
يوسف بن محمّد زين الدين حسينى عاملى (ق 10 ق) ، كتاب ترتيب رجال الكشى (ترتيب الكشى) ۱ را نه بر اساس حروف ، بلكه به ترتيب طبقات اصحاب معصومان عليهم السلام ، تنظيم نموده و نگارش آن را به سال 981 ق ، به پايان رسانده است.
الجامع للأقوال فى أحوال الرجال ، ۲ از سيّد يوسف بن محمّد حسين عاملى (ق 10 ق) كه رجال اسانيد حديث را در چند فصل به ترتيب حروف ، از رجال النجاشى ، رجال الكشّى ، الفهرست و الرجال شيخ طوسى و خلاصة الأقوال والإيضاح علاّمه حلّى گرد آورده و در پايان ، در ضمن نُه «فايده» ، موضوعاتى را مربوط به رجال و درايه آورده و به سال 982 ق ، به پايان رسانده است.
پس از الرجال ابن داوود حلّى (م 707 ق) ، دو كتاب هم زمان در رجال نوشته شد: نقد الرجال تفريشى و منهج المقال استرآبادى؛ ولى چون تفريشى در اصفهان و استرآبادى در مكّه زندگى مى كردند ، ظاهرا هيچ يك از كار ديگرى اطّلاع نداشتند. ۳
هر چند به لحاظ تاريخ وفات ، تفريشى (م 1021 ق) بر استرآبادى (م 1028 ق) مقدّم است؛ ولى در مقام كتابت ، منهج المقال (پايان نگارش به سال 986 ق) بر نقد الرجال (پايان نگارش به سال 1016 ق) تقدّم زمانى دارد.
ميرزا محمّد بن على بن ابراهيم حسين استرآبادى ، سه كتاب در رجال (كبير ، وسيط و صغير) نوشته است. الرجال الكبير وى ، موسوم به منهج المقال فى تحقيق أحوال الرجال است ۴ كه علاوه بر كتب اربعه رجال ، شامل رجال البرقى ، الفهرست

1.الذريعة ، ج ۴ ، ص ۶۷ ؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آستان قدس ، مجموعه ش ۱۵۳۸۹.

2.الذريعة ، ج ۴ ، ص ۴۲؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۹ ، ص ۷۹.

3.تاريخ حديث ، ص ۶۴ ـ ۶۵.

4.الذريعة ، ج ۲۳ ، ص ۱۹۸ و ۲۲۵؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۴ ، ص ۱۱۹؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آستان قدس ، مجموعه ش ۱۵۳۸۹.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 88402
صفحه از 461
پرینت  ارسال به