اسامى را به صراحت بيان كرده است (الذريعة ، ج 10 ، ص 102) ، در مقدّمه كتاب حاوى الأقوال فى معرفة الرجال مى نويسد:
أنى لم أظفر بكتاب جامع لمّا انتخبوه ، ولم أفز بقانون محتوٍ على ما شعّبوه ، فأحببت أن أكتب فى ذلك دستورا ، وأجمع فيه ما كان متشعّبا منثورا. ^۱
بر اساس گفته صاحب الذريعة ، كتاب حاوى الأقوال ، اوّلين كتابى است كه رجال حديث را بر اساس اقسام چهارگانه صحيح ، حَسَن ، موثّق و ضعيف ، مرتّب نموده است ^۲ و در حالات هر يك از آنها ، مطالب كتب اربعه رجالى را به الفاظ آنها و آوردن رموزى براى نام هايشان نقل كرده است. مؤلّف ، تحقيقات خود را با عناوين «قلتُ» مى آورد. اين كتاب ، مشتمل بر يك «مقدّمه» و چند «مقصد» و يك «خاتمه» است و در آغاز و پايان آن ، چند فايده رجالى آمده است.
از ديگر فعّاليت هاى رجالى در اين دوره ، انتخاب كتابى از قدما و شرح و تفسير نمودن رجال آن بود؛ يعنى همان كارى كه محمّد تقى مجلسى (م 1070 ق) در شرح مشيخة الفقيه ^۳ انجام داد.
وى پس از تأليف روضة المتقين ، بر آن شد تا مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه را ـ كه اسانيد صدوق به ائمه عليهم السلام را در بر دارد ـ شرح كند شبيه كارى كه سيّد هاشم بحرانى (م 1107 ق) در كتاب تنبيه الأريب انجام داد و كتاب خود را در شرح اسانيد تهذيب الأحكام شيخ طوسى و بيان خصوصيّات رجال آن به رشته تحرير درآورد .

ساده نويسى در رجال و اهمّيت آن

گرايش عمومى به ساده خوانى و ساده نويسى ، مؤلّفان را بر آن داشته بود كه آثار خود

اصل ضمن شرح حال هاى ديگر ذكر شده اند ، مرتّب كرده و آن را ترتيب رجال الكشى ^۱ نام نهاده و به سال 1011 ق ، به پايان رسانده است.
اثر ديگر قهپايى ، ترتيب الفهرست للطوسى است . ^۲ چون كتاب الفهرست شيخ طوسى از كتب مهم رجالى بوده و مراجعه بدان به جهت غير مرتّب بودنش دشوار مى نمود ، مؤلّف ، آن را به ترتيب حروف الفبايى تنظيم نموده و سپس ، آن را در سال 1016 ق ، ضمن تأليف مجمع الرجال ، در آن درج كرد.
جامع فعّاليت هاى رجالى وى ، كتاب مجمع الرجال فى معرفة أحوال الرجال است. اين كتاب ، جامع كتب اربعه رجالى و الضعفاء ابن غضائرى است . ^۳ وى پس از ترتيب دادن اين كتاب ها، بر آن شد تا براى آسان شدن كار ، نام رجاليان را با يكديگر جمع كند كه به ترتيب حروف تهجّى با اين عبارات كتب ياد شده و اشاره رمزى به آنها آمده و چنانچه از خود ، مطلب داشته ، در حاشيه آورده و در پايان كتاب ، دوازده فايده رجالى بدان افزوده و در سال 1016 ق ، به پايان برده است.
نياز و ضرورتى كه در اين دوره به علم رجال احساس مى شد ، علما را بر آن داشت تا كتاب هاى ارزشمندى در اين علم ارائه نمايند؛ ولى هر كدام از اينها داراى نقص هايى بود كه ديگران را قانع نمى كرد.
عبدالنبى بن سعد جزائرى (م 1021 ق) ، شاگرد شيخ بهايى و دارنده كتابى بزرگ در رجال ، كه از اصول رجالى و... در آن سخن به ميان آورده و بدون به كارگيرى رموز ،